Paleosen Bölüm

Paleosen Bölüm, Tersiyer (Üçüncü) Dönemde
(y. 65-2,5 milyon yıl önce) oluşan
kayaç katmanlarının dünya çapında görülen
başlıca bölümü ve bu kayaçların çökeldiği
zaman dilimi. Tersiyer Dönemin en eski
katı olan Paleosen Bölüm, Eosen Bölümün
(y. 54-38 milyon yıl önce) altında yer alır.
Paleosen Bölümde denizlerde fazlaca tortullaşma
olmadığından, bu bölüme ilişkin bilgiler temel olarak kara kökenli kayaçlardan
elde edilir. Paleosen Bölüm, özgün
litolojileri (kayaç türleri) ve fosil faunalarıyla
ayırt edilen bir dizi kata ya da daha kısa
zaman dilimine ayrılır. Avrupa’da başlıca
üç kat vardır; bunlar en yaşlısından en
gencine doğru Daniyen, Monsiyen ve Tanetiyen
katlardır. Kuzey Amerika’da ise, Paleosen’in
en gelişkin olduğu bölgeler New
Mexico’daki San Juan Havzası ile Colorado’nun
güneyidir; burada bölümün ayrıldığı
başlıca katlar, en yaşlısından en gencine
doğru Puersiyen, Torrejoniyen ve Tiffaniyen
katlardır. Paleosen Bölümde egemen
olmuş canlı türleri ve çevre koşulları en
iyi Kuzey Amerika’daki çökellerden öğrenilmektedir;
öteki bölgelerdeki Paleosen
kayaçlarda hayvan fosillerine rastlanmaz.
Paleosen Bölümde Kuzey Amerika’nın
iklimi genel olarak yumuşamaya başlamış,
don olayı büyük ölçüde ya da tümüyle
ortadan kalkmıştı. Mevsimler olasılıkla yağmurlu
ve kurak mevsimlerin birbirini izlemesi
biçiminde değişiyordu. Kretase (Tebeşir)
Döneminde (y. 136-65 milyon yıl önce)
egemenlik kuran dinozorların ve öbür sürüngen
gruplarının izine Paleosen Bölümde
rastlanmazken memeliler hızla çoğalarak
çeşitlenmişti. Paleosen Bölüm memelileri
günümüzde de varlığını sürdüren birçok
grup ya da takımın temsilcilerini içerir.
Ama bu hayvanların çoğu çevre koşullarına
uyarlanmış ilkel türlerdi, iri ve görece bol
olan bu türler Paleosen Bölümde egemenlik
kurmalarına karşın günümüze ulaşamamışlardır.
Paleosen memelileri arasında opossuma
benzer keseliler ve kemiricilere benzeyen
soyu tükenmiş Multituberculata takımının
üyeleri sayılabilir. Soyu tükenmiş Condylarthra
takımı Paleosen Bölüm hayvanları
arasında son derece önemli bir yer tutar. Bu
toynaklı memelilerde böcekçil-etçil atalarından
aldıkları bazı ilkel özellikler sürerken
otçul beslenme alışkanlığı ağırlık kazanmaya
başlamıştı. Paleosen Bölümün ortalarında
maymunlar daha çoğalmıştı ve özellikle
diş yapıları bakımından böcekçiller ile makiler
arasında geçiş aşamasını temsil ediyorlardı.
Paleosen Bölümün sonlarında memelilerin
evrim süreci daha iri türlere ve daha değişik
topluluklara doğru gelişti. Soyu tükenmiş
Creodonta takımını oluşturan ilkel etçiller,
iri otçullar, kemiricilerin ataları ve cadımakiye
benzer ilk maymunlar Paleosen’in
sonlarına doğru ortaya çıktı. Bilinen en eski
tavşan fosilinin (Eurymylus cinsi) kalıntıları
ise Moğolistan’da bulunmuştur.
Paleosen Bölümde Güney Amerika’da
yaşamış memelilerin birçoğu Tersiyer Dönemin
daha sonraki bölümlerinde bu kıtada
egemenlik kuracak olan hayvanların ilk
temsilcileriydi.