Piri Reis’in idam edildiği doğru mu?

Osmanlı Devleti ihmali affetmez, hatayı asla kabul etmezdi. Çünkü küçük ihmaller büyük felaketlere sebep olmuştur. Piri Reis, meşhur Türk denizcisi ve haritacısıdır. Asıl ismi, Ahmed b. Ali el-Hâc Muhammed el-Karamânî Lârendevi olup, babasının ismi Hacı Mehmed’dir. Bazı Batılı yazarlar, Piri Reis’i Hıristiyan göstermek isterlerse de, ailesinin ve kendisinin Müslüman olduğunda hiç şüphe yokttır. Kemal Reis’in yanında denizciliğe başlayan ve bir müddet korsan olarak bu işi devam ettiren Piri Reis, Kemal Reis’in yeğeni olup onun 1515’de vefat etmesinden sonra da Osmanlı donanmasındaki hizmetine devam etti. Pîrî Reis, Yavuz Sultan Selim Han’ın Mısır seferi esnasında, donanma ile beraber bu sefere iştirak etmişti. Pîrî Reis, Mısır kaptan-1 deryası Ferhad Bey’in Yemen beyler- beyiliğine tayin edilmesi üzerine boşalan, Mısır kaptanı deryalığına getirildi (1547). Mısır kaptan-1 deryası sıfatı ile denize açılan Pîrî Reis, Aden Kalesi’ni yeniden fethetti (1549). Pîrî Reis, 1552’de, Portekizlilerin Basra Körfezi’ndeki eıı önemli üssü olan Hürmüz Adası’nı fethetmek maksadıyla Süveyş Limanı’ndan donanma ile çıktı. Cidde’den ve Bâbü’1-Mendeb’den geçerek Aden’e vardı. Sonra Maskat Kalesi’ni alarak, halkım esir etti. Pîrî Reis, Maskat Kalesi’ni aldıktan sonra, idamına sebep olan Hürmüz Kalesi’ni kuşattı ve topa tuttu ise de Portekizliler bu taarruza karşı koydular. Kalenin fethine çok az bir zaman kalmış iken, Portekiz donanmsını Hürmüz’e geleceği haberi üzerine kuşatmayı kaldırarak Basra’ya geldi. Donanmayı burada bırakarak, kendi emrindeki 3 kadırga آSüveyş’e gitmek üzere denize açıldı. Bir kadırgası Bahreyn adaları yakınıarında parçalandığı için Süveyş’e 2 kadırga ile ulaşabildi. Buradan da kara yoluyla Kahire ,ye geçti. Basra Körfezi’nde bıraktığı Osmanlı donanması da tabi ki amiralsiz kalmıştı.

Basra Valisi Kubad Paşa, Mısır valisine gönderdiği bir mektup ile Piri Reis’in bu ihmal ve gafletini bildirdi. Ayrıca onun Portekizlilerden rüşvet almış olduğu hakkında bir söylenti de yayılmıştı. Mısır valisi bunun üzerine Piri Re- is’i orada alıkoydu, hatta hapsetti. Bu sırada Kanuni, Halep’teydi. Piri Reis’in bu hareketi, vazifeyi suistimal ve ciddiye almamak, donanmanın felaketine sebep olmak şeklinde karara bağlandı ve idam edilmesine ferman verildi. 1553 sonlarında da Mısır’da idam edildi.

Pîrî Reis’in, Hürmüz muhasarasında başarısız olması, donanmasını Basra’da bırakarak Süveyş’e çekilmesi, Maskat Kalesi’ni aldığı halde buradaki halka haddinden fazla eziyet etmesi onun idam edilmesine sebebiyet vermiştir. Osmanlı Devleti’nin, bu gibi hallerde, hatayı kabul etmeyen bir devlet olduğu göz önüne alınırsa, verilen kararın haklılığı anlaşılır.

Pîrî Reis, böyle bir hataya düşmüş olmakla birlikte, Türk denizcilik tarihinin, hatta dünya denizcilik tarihinin en büyük şahsiyetlerindendir. Haritacılıkta, dünya denizciliğine yön veren bu büyük ilim adamı, günümüze kadar ulaşan çok kıymetli eserler bırakmıştır.