POMPEİ

POMPEİ; İtalya’daki Vezüv Yanardağının patlaması
ile lâvlar altında kalan şehir. Napoli’nin 25
km kadar uzağında olan bu şehir, mîlâdî 63 yılında
şiddetli bir zelzele ile yıkılmış, şehrin onanını
bitmeden 79 yılında Vezüv Yanardağından çıkan
metrelerce yükseklikteki lâv ve küllerin altında kalarak
kaybolmuştur.
Antik şehir M.Ö. 6 . yüzyılda Osk’lar tarafından
kuruldu. M.Ö. 89 yılında Romalılar tarafından
işgâl edilerek koloni hâline getirildi. M.S.
1. yüzyılda Romalılar buraya gelince şehri eğlence
merkezi hâline getirdiler. Yapılan kazılardan
anlaşıldığına göre, zenginliğin, debdebenin
akıl almaz boyutlara yükseldiği bu yer, görünce
insanların yüzünü kapatacağı, gözlerini yumacağı
bir eğlence pazarı hâline gelmişti. Düşünülemeyen,
tasavvur edilemeyen ahlâksızlıkların yapıldığı
belde M.S. 63 yılında bir zelzele geçirdi.
Buna rağmen insanların gittikçe azgınlaşması,
eğlence adı altında türlü ahlâksızlıkların devamı
sonunda Vezüv Yanardağı Ağustos ayında büyük
bir gürültüyle patladı. Kimsenin farkında olmadığı
bir sırada havadan taşlar, kaya parçaları ve
toprak yağmaya başladı. Bunu gören, o gün için
30.000 civârında olan, Pompei halkı, ne yapacağını
şaşırdı. Panik arasında hiç kimsenin akima
ihtiyarları, sakatları, hastaları kurtarmak gelmigelmiyor,
herkes yalnız kendini düşünüyordu. Yer yer
kalınlığı 3-4 metreye varan küller, kükürtlü buharlar
insanı hareket edemez hâle getiriyordu. Şarap
pazarında toplananlar ise çöküntü sonunda
ağırlıkların altında kalıp öldüler. İki gün süren
korkunç patlamalar, taş, kül yığınlarının sonunda
şehir kalınlığı yer yer sekiz metreyi bulan
lâv yığınının altında kaldı. Tahminî olarak
2 0 0 0 ‘den fazla insan öldü.
Felâketin daha dramatik tarafı ölen insanların
bulundukları durumlardı. Bulunan 2000’in üzerindeki
iskeletlerin durumlarından çoğunun çirkin
işler yaparken evlerinin harabesi altında kaldığı
veya kül yığınlarının ağzına burnuna dolarak onu
boğduğu anlaşılmaktadır. Bu felâketle ilgili hatıralar,
Roma komutanlarından Pliny the Elder’in yeğeninin,
târihçi Tacitus’a yazdığı iki mektupta geniş
yazılmıştır.
1711 yılında köylünün birinin, toprağını kazarken
ortaya çıkardığı gerçek, insanlara, o günkü
felâkete uğrayanların hâllerini ortaya koyması
bakımından önemlidir. Pompei’deki kazılara
düzenli olarak 1748 yılında başlanıldı. Bundan
sonra devam edilen kazılarla düzenli bir plânasâhip Pompei şehrinin büyük bir kısmı ortaya çıkarıldı.
1860’ta İtalyan ilim adamı Giuseppe Fiovelli
taşlaşan küllerin arasında bir boşluğa tesadüf
edince buraya açılan delikten sıvı alçı döktürerek
içerdeki boşluğun kalıbını aldırıyordu. Böylece
lâvların altında kalmış olanların gerçek durumlarını
aksettiren hâller tesbit edilmiş oluyordu.
İlim adamının ölümünden sonra da bu çalışma
devam etti. Günümüzde Pompei’nin büyük bir
kısmı ortaya çıkarılmıştır. Bugün gezen insanlar
2 0 0 0 yıl önceki şehri olduğu gibi görebiliyorlar.
Lavlar altından çıkarılmış evler, sokaklar, tapınaklar
ve diğer eşyâlar herkesin ilgisini çektiğinden
burası önemli bir turistik bölge hâline gelmiştir.