Ramazân-ı Şerifte Sarayda Kurulan İlim Meclisi
Huzur-ı Hümâyûn
Huzûr dersleri, pâdişâh huzûrunda, Ramazân-ı Şerîf’in ilk günlerinden başlanarak okunan tefsîr dersleridir. Dersler haftada iki gün ‘mukarrir’ denen âlimler tarafından okunurdu. Padişah, bu dersler vesilesiyle ulemâyı saraya davet eder ve onların mübâhase ve mütâlâalarını dinleyerek müstefîd olurdu. Huzurda yalnız tefsîr okunmakla kalınmaz, müspet ilimler de müzâkere edilir ve edebî sohbetler de yapılırdı.
-٠
بجم
Ramazân-ı Şerîf’e mahsus bu dersler Sultan Üçüncü Mustafa Han tarafından 1172 Ramazân-ı Şerîf’inde (28 Nisan 1759) başlatılmıştır. Yaklaşık iki asır devâm eden bu gelenek 1341 Ramazân-ı Şerîf’inde (17 Nisan 1923) sona ermiştir. Derslere Ramazân-ı Şerîf’in hemen ilk gününden başlanırdı. Dersler, sekiz celsede tamamlanır ve devrin ilimde rüsuh bulmuş ilmiye mensuplarınca takrir edilirdi. Bazen dokuzuncu meclisin de yapıldığı vakidir. Ders yalnız bir mukarrir değil, diğer mukarrirlerin de iştirakiyle müştereken icrâ edilirdi. Bu yüzden “mukarrirler meclisi” adıyla da yâd edilir. Dersler öğleden sonraları yapılırdı. Mukarrirle beraber dersi takip eden dört de muhatap bulunurdu. Derste okunan kitap kesin olarak tayin edilememiştir. Fakat Kadı Beyzavî Tefsîri’nden mevzular müzâkere edildiği bilinmektedir. 28 Haziran 1786’dan itibaren derslere Fâtiha Sûresi ile başlanmış ve dersler sûrelerin muayyen sırası takip edilerek 1923 yılında Nahl Sûresi’yle son bulmuştur.
I.Ü. Kıb, T. 9366, y. 51a
ض
Ramazân-ı Şerîf’e mahsus Huzur Dersleri Sultan Uçiincü Mustafa Han tarafından başlatılmıştır
Sultan Abdülazîz Han devrinde Dolmabahçe Sara- yı’nın Muâyede Salonu’nda yapılan Huzûr Dersleri Sultan İkinci Abdülhamîd Han zamanında Yıldız Sara- yı’nın Çit Kasrı’nda icrâ edilmiştir. Pâdişâh burada yüksekçe bir mindere oturur, karşısında önlerinde
٠٠١
TSMA, nr. E 16801
Huzur Dersi ‘ne hoca tâyini ile alâkalı bir
Sultan Abdiilazîz Han devrinde Dolmabahçe Sarayı’nın Muâyede Salonu’nda Huzûr Dersleri yapılırdı
rahlelerle mukarrir ve muhataplar yerlerini alırlardı. Ramazân-ı Şerîf ayı boyunca haftada iki gün gerçekleştirilen ve iki saat devam eden bu derslerde Mâ- beyn Dâiresi’nin büyükleriyle dâvet üzerine bazı vükelâ ve devlet adamları da bulunabilirdi.
İstanbul Üniversitesi Kütüphânesl’nde, muhtemelen Yıldız Sarayı Kütüphânesi’nden intikal eden
yirmiden fazla mükemmel nesih ve ta’lik hatla yazılmış, tezhipli “Huzûr-ı Hümâyûn Ders Takrîri Defterleri” bulunmaktadır. €li
Kaynaklar …
Ebu’lulâ Mardin, Huzur Dersleri l-lll, İstanbul 1951-1966.
Tahsin Paşa, Abdülhamid’in Yıldız Hatıraları, İstanbul 1931.
Mehmet Ipşirli, “Huzur Dersleri”, DİA, c. 18, İstanbul 1998, s. 441-444.
