Sıra Dışı Kitaplar

“Tabii ilimler; hikmet ilmini, kimya ilmini, tabiat tarihini, yeryüzü
ve yeraltı tarihini anlayarak 1eserden müessir-i hakikiye istidlal’ suretiyle insan fikrini aydınlatan ilimlerdir.”

İlm -i Hayvanât-ı Umûmî, is- minden de anlaşılacağı üze- re genel olarak hayvanlar âlemini konu edinen bir ki- tap. Dârülfifnûn-ı Osmânî Tabiat İlimleri Şubesi’nin birinci ve ikinci sınıflarında ve Tıp Fakültesi Feza M ektebi’nin ikinci sınıfında okutulmak üzere hazırlanmış kitapta İlmî kelimelerin Latinceleri de yamna yazılmış. Resimlerle konular g<mişletilmiş, resimlere numaralar verilerek konu daha detaylı olarak anlatılmış.

Kitabı hazırlayan Dr. Hulusi, eserine yazdığı beş sayfalık önsözde edebî bîr dil kullanarak genel mana- da tabiat ilimlerini öğrenmenin önemini ve gerekliliğini açıklamış. “Hikmetsiz ilim vebal, ilimsiz hikmet muhaldir” sözünü kaydederek kişinin, hikmet ilmini ve tabiat ilmini öğrenmedikçe doğruyu tam olarak bilemeyeceğini de not düşmüş. Ders kitabı olarak hazırlanması sebebiyle, kitabın girişinde, öğrencileri kitaba ısındırmak için genel olarak bu ilmin gerekliliği ortaya konmaya çalışılmış. Dr. Hulusi, tabiat ilimlerini bilmekten gayenin “eserden müessir-i hakîkîye istidlal (esere bakarak eserin hakikî yaratıcısını bilmek)” olduğunu belirterek bu manayı ancak insanların idrak edebileceğini de eklemiş.

“Tabi-î ilimler; hikmet ilmini, kimya ilmini, tabiat tarihini, yeryüzü ve yeraltı tarihini anlayarak eserin hakiki sahi

bini anlamak suretiyle insan fikrini aydınlatan ilimdir.” diyen Dr. Hulusi, tabi-î

ilimlerle gelişmek ve medenî bir hayata erişmek gayesini şöyle ortaya koyar: “Medeniyetten maksat öncelikle dünya refah ve saadetini temin ettikten sonra bu saadeti Allah’ın rızasına uygun bir surette sarf ederek ahiret saadetini kazanmaktır.” “İlm-i Hayvanât” başlığıyla başlayan kitap, tabiatın tarihi, tabiatın ne olduğu, bitki ile hayvanın farkları, hayvanlarda his ve hareket iradesi gibi konularla okuyucuya genel bilgiler sunar. İlerleyen kısımlarda da detaylı mevzulara girilerek kemik yapısı, hücreler, sinirler, sindirim sitemi, kan dolaşımı gibi fotoğraflarla insan ve hayvan uzuvları karşılaştırılır. Genel anlamda tabiattaki hayvanları ele alan Dr. Hulusi, hayvanları anlatırken bazen basitten, daha karmaşık yapılı hayvanlara doğru ilerleyen bir sıralama yapmış; bazen de yaşadığı şartlara göre hayvanlan tasnif etmiştir. Anlatmaya, sadece mikroskopla görülebilecek küçüklükte olan amiplerden başlar. Polipsler, mercanlar, nautilus, denizyıldızı, meduza gibi su altında yaşayan küçük canlı türleri resimleri ile birlikte anlatılmıştır. Istakoz, yengeç gibi su canlılarından kara hayvanlarına geçilerek solucanlar, örüm cekler, sinekler, kurbağalar, timsahlar gibi birçok hayvan türü tek tek ele alınır. Bunları anlatırken hayvanın vücut yapısından yaşama şartlarına ve yaşadığı yerlere kadar birçok malum at verilir. Balık, kuş, at, geyik, deve, fil, kaplan gibi çeşitli hayvan türleri fotoğraflarıyla birlikte alt türlerine kadar anlatılır.

Mamut fili iskeletini gösteren bir çizim