SU ÇİÇEĞİ (Chickenpox. Varicella) ve HERPES ZOSTER (Shingles. Zona Zoster)
Tanım:
Aynı virüsün yaptığı iki ayrı klinik tablodur. Su çiçeği ateş, yaygın veziküler döküntü ile karakterize bir virüs enfeksiyonudur. H. Zoster aynı virüsün spinal veya kafa sinir gangliyonlarında yaptığı enflamasyon sonucu sinir trasesi boyunca oluşan ağrılı veziküler erüasiyondur.
Etiyoloji:
Su çiçeği – Zoster etkeni Herpes vi-rusları içinde. 150-200 nm büyüklüğünde, kübik kapsid simetrili. DNA genomuna sahip bir virusdur. Doku kültürlerinde si-topatik etki yaparak ürer. Hücrelerde tipik intranükleer inklüzvon cisimcikleri oluşturur. Deney hayvanı yoktur. Virüs insan hücrelerinde koişisin benzeri etki yaparak bölünmeyi metafaz safhasında durdurur. Kromozom kırılmalarına ve nükleus anomalilerine neden olabilir.
Epidemiyoloji:
Su çiçeği çok bulaşıcı ve dünyada yaygın bir enfeksiyondur. Damlacık enfeksiyonu ve deri ile direkt temas suretiyle geçer.
Doğumdan hemen önce veya sonra su çiçeğine yakalanan annenin bebeğinde su çiçeği görülebilir (konjenital veya neonatal su çiçeği). En fazla 2-8 yaş arasında, yetişkinlerde ise nadiren görülür. Bu nedenle su çiçeği çocukluk çağı enfeksiyonudur. Epi-demik çıkışlar daha çok kış, sonbahar ve ilkbahar aylarında görülür. Kızamıktan farklı olarak epidemiler periyodisite göstermez.
Herpes Zoster çoğunlukla yetişkinlerde ve sporadik olarak görülür. Dağılımda mevsimsel özellik taşımaz.
Patogenez ve Patoloji:
Enfeksiyon, mukoza ve yukarı solunum yolundan geçer. Su çiçeği – Zoste
rusu viremi sonucu deriye lokalize olur. Epidermısteki hücreler şişer, balöniaşır ve içlerine dolan sıvı birikmesiyle veziküller oluşur (su çiçeği). Emekte hücrelerin nuk-leuslannda eozinofılik inklüzvon cisimcikleri bulunur. İnterstısvel pnömonide nodü-ler konsolidasyon ve hemoraji alanları, an-sefalitte beyaz cevherde perivasküler demi-yelizasyon vardır. H. Zosterin patogenezi iyi bilinmemektedir. Virüsün dorsal sinir köklerine ve gangliyonlara girdiği ve uzun sure burada latent halde kaldığı zannedilmektedir. Yıllar sonra herhangi bir nedenle (sinir basısı, immun yetersizlik v.b.) vırus reaktive olabilir ve oturduğu kök ve gang-liyonda yuvarlak hücre enfiltrasvonu ve nekrozla karakterize bir enflamasvonu başlatır. Genellikle tek ganglivon hastadır. Hasta köke uyan deri bölgesinde lokalize veziküller oluşur (zona). Nadiren enfla-masvon ön boyun hücrelerine atlarsa para-liziier d’ görülebilir.
Klinik Bulgular:
Su Çiçeği
Hastalık 2-3 haftalık bir kuluçka döneminden sonra, ateş, bitkinlik, baş ağrısı ve hemen arkasından döküntülerle başlar. Döküntüler önce gövdeden başlar, sonra yüzde, ekstremitelerde ve ağız mukozasında görülebilir. 6-8 saat içinde makül, papül, Teziküi ve kabuklanma dönemi tamamlanır. Değişik elemanter lezvonlar aynı zamanda görülür (polimorfizm). Döküntüler çoğunlukla gövdededir ısentripetai dağılım). 3-4 gün boyunca yeni döküntüler çıkar. Veziküller 2-3 mm çapında, eliptik ve ortaları çökük olup, eritemli bir alanla çevrilidirler. 3-4 gün sonra döküntü çıkması durur ve aıeş düşer. Kabuklar 1-2 haftada düşer ve dtmda pembe beyaz renkli epidermis belirir. Lezvon koryum tabakasını geçmediğinden nedbe bırakmaz. Su çiçeği im-mun yetmezliği olanlarda, lösemililerde yaygın hemorajik lezyonlarla seyreder. Su çiçeği çocuklarda bakterivel enfeksiyonlar, nadiren pnömoni ve ansefalit ile komplike olabilir. Yetişkinlerde ise su çiçeği pnömonisi daha sık (% 25) görülür. Ansefalomvelit, polinörit, Reye’s sendro-«nu, mvokardit, hepatit. artrit, nefrit, pur-pura seyrek komplikasyonlar arasındadır.
Herpes Zoster
Kuluçka süresi belli değildir. Hastalık halsizlik ve ateşle başlar. Leze duyu siniri kökünün ve ganglivonunun inerve ettiği de-
ri veya mukoza bölgesinde band biçiminde şiddetli ağrı vardır. Bu band üzerinde birkaç gün içinde herpetik veziküller, püstül-ler ve kabuklanma gelişir. Döküntü muta-den tek taraflıdır.
Lezyonlar, vakaların yarısında göğüste, % 20’sinde lumbo-sakral bölgede, % 15 kadarında boyunda lokalize olur.
Seyrek olarak Gasser ganglivonu atake olursa, sinir trajesi üzerinde, baş ağrısı, göz kapakları kaslarında güçsüzlük oluşabilir. Yüzde, ağızda, dilde ve korneada lezvonlar görülebilir. Ganglivon geniculate atake olursa, yüz felci, işitme bozukluğu, vertigo ve dış kulak ve kulak yolunda herpetik lezyonlar görülebilir. Kafa sinirlerinin tutulması halinde, MSS belirtilerinin (aseptik menenjit) birlikte bulunması sıklıkla beklenir.
Tanı:
Su çiçeği; çiçek, riketsiya çiçeği, impetigo, egzema herpeticum, dermatitis herpetiformis ve Stevens Johnson sendro-mundan ayrılmalıdır.
Döküntülerin 3-4 günü içinde vezikül sıvısından virüs izole edilebilir. Vezikül sıvısından viral antijen immun presipitasyon ve direki immunofiuoresans yöntemlerile gösterilebilir. İndirekt immunofiuoresans, ELISA.RIA ve kompieman fiksasyon testlerile antikor artışı tesbit edilebilir.
Veziküllerin kazıntı matervelinde he-matoksilen-eozin boyama ile çok çekirdekli dev hücreler gösterilebilir.
Kanda lökosit sayısı normal sınırlarda kalır. Herpes Zoster, plörezi, plörodini (coxsackie B virusu ile, daha çok gençlerde ve çocuklarda oluşan, bitkinlik, boğaz ağrısı, ateş, şiddetli göğüs ağrıları ile karakterize bir tablo. Ağrı, kaburgalar altında, substernai alanda, vakaların yansında karm ağrısı ile beraber olup hareket, solunum ve öksürükle artar. Ağrılı kaslarda spazm vardır. Ağrı omuza, boyuna ve skapulaya yayılabilir. Nadiren plörit ile komplike olabilir. Bazen miyokard infarktüsü ile de karışabilir — Diğer adları; Epidemik mivalji, Bom-holm Hastalığı, Şeytan Gribi) ve herpes simpleks enfeksiyonlarından ayrılmalıdır.
Tedavi:
Hafif vakalarda spesifik tedaviye gerek yoktur. Ciddi vakalarda o gün vidarabin (10-15 mg/kg i.v. % 5 dekstroz içinde 12 saatte), asiklovir (acyclovir: 5 mg/kg i.v. perfüzyonla. bu doz 8 saatte bir tekrarlanır) ve idoxuridine (100 mg/kg/gün i.v.)