TABGAÇLAR

TABGAÇLAR, Çin ’de kurulan bir Türk devleti.
Asya Hunlan’nın bir kısmı olan bu topluluğa Çinliler
To-ba veya T’o-pa derler. Tabgaç, Türkçe’de ulu, muhterem,
saygıdeğer manasında kullanılan bir Unvandır.
Tabgaçlar, Çin’de hüküm sürmüş kudretli, büyük bir
hanedandır.
Tabgaçlar, önce Kuzey Şan-si’de Tai başşehir
olmak üzere küçük Birinci Tabgaç Devleti (338-376)’ni
kurdular. Birinci Tabgaç Devleti’nin bilinen ilk hükümdarı
Şarmo Hân’dan itibaren diğer küçük Hun devletleri
ve Sien-pi toplulukları ile mücadele ettiler.
Tabgaçlar devamlı kuvvetlenip, etraflarındaki mahallî’
hükümetcikleri idareleri altına alarak 386’da büyük
devlet haline geldiler. Tabgaç Devleti (386-556) Doğu
Çin’de genişleyerek, 394’de Küçük Ts’in, 403’de Liang
devletlerini de tâbiiyetlerine aldılar. Beşinci yüzyılda
bütün Çin’i tek idare altında topladılar. İç Moğolistan
ve İç Asya’ya hâkim, tarihi İpek Yoluna sahip oldular.
T’a-o (424-452) zamanında Tabgaçlar en parlak devrini
yaşadı. Tabgaçlar, Çin’e hâkim olduklarından Türkler’
in Çinlileşmemesi için Budizm yasaklandı. T’a-o’dan
sonra gelen hükümdarlar, Türk millî kültürü lehinde
olan Budizm yasağını gevşettiklerinden bu bozuk din
Türkler arasında yayılmaya başladı. Tabgaçlar,
Budizmi kabullendikçe Çinlileşip, zayıfladılar. Tabgaç­
lar Budizm ve Çinlileşme sonunda, zamanla kendi dil,
örf, âdet ve giyimlerini kaybederek eriyip gittiler. Tabgaç
Devleti, 537’de Ho-nan’da Doğu ve Ç’ang-an’da
Kuzey yahud Batı Wei’ler adı ile ikiye ayrıldı ve kısa
zaman sonra bütün arazileri Çinli hanedanlara geçti.
Tabgaçlar Çinlileşince adları da, hakimiyetleri de tarihe
karıştı.