TERÖR DÖNEMİ

. Montagnard’ların denetimindeki Konvansiyon çok geçmeden dış yardımlarla canlanan karşıdevrim ile pahalılık ve yiyecek kıtlığıyla birlikte yükselen halk hareketinin baskıları arasında kaldı. Devrim hükümetinin yürütme organı durumuna gelen Kamu Güvenliği Komitesi, radikal burjuvazi ile halk kitleleri arasında bir ittifak oluşturmaya yöneldi. 1793 yazı boyunca halk hareketine dayanarak ekonomik ve siyasal alanda aldığı sert önlemlerle konumunu pekiştirdi. Sonbaharda sağ muhalefeti sindirmeye yönelik bir terör dalgası
başladı. Bu durum, aşırı devrimci grupların öne çıkmasında önemli rol oynadı. Savaşta sağlanan başarıların ardından Aralık 1793’te duruma egemen olan Robespierre, bütün yetkilerin çeşitli komiteler aracılığıyla çalışan Konvansiyon’un elinde toplandığı merkezî ve bütünleşmiş bir yönetim aygıtı oluşturdu. Savaşın gerekleri doğrultusunda sıkı bir toplumsal dayanışmayı temel alan bu yönetim, ekonomide de denetleyici ve yönlendirici bir rol üstlendi. Özel mülkiyete ve kârlara kısıtlamalar getirerek, toplumun alt kesimlerini koruyucu ve üretimi artırıcı önlemler aldı. Asker sayısı bir milyonu aşan disiplinli Devrim orduları, örgütlenme biçimi ve izlediği yeni savaş stratejisiyle önemli zaferler kazanmaya başladı.
Düzenin sağlanmasıyla birlikte Konvansiyon üzerinde denetimini yitiren Devrim hükümeti, Danton’un başını çektiği ılımlıların yanı sıra aşırı sol grupların muhalefetine hedef olmaya başladı. 1793-94 kışında karşılaşılan ekonomik güçlükler ve demokrasiye getirilen kısıtlamalar, Devrim hükümetinin kitle desteğini önemli ölçüde zayıflattı. Giderek keskinleşen çatışmaların önüne geçmek isteyen Devrim hükümeti sert yöntemlerle önce aşın sol gruplan, ardından ılımlı kanadın önderlerini tasfiye etti. Bunu izleyen baskıcı tutum halk kitlelerinin sinmesine yol açtı; Devrim hükümetini ayakta
Robespierre ve yandaşlarının tutuklanışı
Fransız Kütüphanesı’nin izniyle
tutan devrimci coşku ve kitle bağları zayıfladı. Komiteler arasında anlaşmazlıklar ve çatışmalar baş gösterdi. Temmuz 1794’te Konvansiyon’da işbirliği yapan çeşitli muhalefet grupları, Robespierre ve yandaşlarını tutuklatarak giyotine gönderdi.
THERMIDOR GERİCİLİĞİ VE NAPOLEON’ UN YÜKSELİŞİ. Devrim takvimine göre Thermidor ayında gerçekleştirilen darbeyle açılan yeni dönemde, siyasal yaşama “Seçkinler” denen yeni varlıklı çevreler egemen oldu. Güdümlü ekonomiye son verilmesiyle çığırından çıkan enflasyon ve vurgunculuk, 1794-95 kışında yoksulluğu dayanılmaz boyutlara ulaştırdı. “Ekmek ve 1793 Anayasası” için ayaklanan Paris halkına şiddetle
375 Fransa
karşılık verildi. Bu sırada cephedeki başanla-nm sürdüren cumhuriyetçi ordular Fele-menk’in büyük bölümünü ele geçirdi. Birinci Koalisyon’un kendi içinde dağılmasıyla Prusya, Felemenk ve İspanya barış masasına oturdu. Ama Thermidorculann benimsediği ilhakçı politika, İngiltere-Avusturya ittifakının daha da pekişmesine ve savaşın sürmesine yol açtı.
Ağustos 1795’te birçok bakımdan devrimin kazançlarını ortadan kaldıran III. Yıl Anayasası kabul edildi. Temelde tutucu bir çizgiyi yansıtan bu anayasa uyannca yasama yetkisi Conseil de Cinq-Cents (Beş Yüzler Konseyi) ile Conseil des Anciens’e. (Yaşlılar Meclisi), yürütme yetkisi ise beş kişilik Directeurs’s (Direktörler Meclisi) verildi. Halk kitlelerinin yanı sıra aristokrasi ve eski burjuvaziyi de yönetimin dışında tutan yeni Direktuvar rejimi, dar bir toplumsal temele dayandığından yaygın bir hoşnutsuzlukla karşılaştı. Mayıs 1796’da eski anayasaya dönüşü amaçlayan Babeuf’çüler ile Jakobenlerin ayaklanma girişiminin açığa çıkarılarak bastırılması, Direktuvar rejiminin daha sağa kaymasına yol açtı. Para sisteminin iflasıyla ekonomik bunalım derinleşti. Güçsüz Direktörler Meclisi ağırlığını yitirirken, askeri zaferlere dayanan komutanlann gücü artmaya başladı. İtalya seferiyle (1796-97) Avusturya’yı dize getiren Napoléon Bonaparte, Campo Formio Antlaşması’nın koşullarını kendi başına belirleyecek ölçüde bağımsız bir güç odağı durumuna geldi. Kralcıların kazandığı Nisan 1797 seçimlerini Napoléon’a dayanarak iptal eden Direktörler Meclisi, bu kez sağa karşı bir sindirme hareketine girişti. Ertesi yıl yapılan seçimlerde Jakobenlerin galip çıkması üzerine, gene seçimleri iptal ederek atama yoluyla her iki meclise de kendi adaylarını yerleştirdi.
Kısa bir süre için iktidarını pekiştiren Direktörler Meclisi, gerçekleştirdiği mali reformlarla ekonomiye belirli bir istikrar getirdi. Ama fiyatların düşmesi ve faiz oranlarının yükselmesiyle birlikte, iç ve dış ticaret daraldı. Sanayiyi canlandırma girişimleri cılız sonuçlar verdi. Bu ekonomik güçlükler nedeniyle yayılma politikasına ağırlık verilmesi ve Napoléon’un giriştiği Mısır seferi, İngiltere’nin başını çektiği İkinci Koalisyon’un doğmasına neden oldu.
1799 ilkbahannda birbirini izleyen askeri yenilgilerle birlikte Jakobenler hızla güçlenmeye başladı. Direktörler Meclisi’nin dağıtılmasından sonra iktidarı alan cumhuriyetçilerin uygulamalanndan korkuya kapılan burjuvazi, Napoléon’un 18 Brumaire Dar-besi’ne bütün gücüyle destek verdi.