TÜMBEYNİN FİZYOLOJİK GÖREVİ

İnsanda beyin o kadar önemlidir ki, beyindeki her bozunun ciddi yansımaları olur. Sinirsel merkezlerin çoğu bilincin, belleğin, iradenin, zekânın yerleşme yeri olan beyinde bulunur.
BEYİN YARIKÜRELERİ VE BEYİN KABUĞU. Her bir beyin yarıküresi, istemli hareketleri yönetir ve bedenin karşı yarısını* ilgilendiren duyumsal bildirileri alır. Genellikle sol olmak üzere, iki yarıküreden biri baskındır; bu, bedenin sağ yansına daha büyük bir beceri sağlar (solakların sağ yarıküreleri baskındır). Genellikle boyut algılama (ya da uzamsal algı) merkezi baskın olmayan yarıkürede bulunurken, konuşma merkezi baskın yanda yerleşir. Bellek ve irade de, aynı biçimde yankürelerde yer alırlar.
En önemli rolü oynayan, beyin kabuğu ya da bozmaddedir. Hareketleri yönlendiren liflerin kaynaklandığı hareket alanları ve duyumsal sinirlerin ulaştığı duyumsal alanlar olmak üzere, beyin kabuğunda bölgeler belirlenmiştir. Sözgelimi, alın lobu hareketle, yan kafa lobu özellikle duyuyla, şakak lobu işitmeyle, artkafa lobu görmeyle ilgilidir. Bu bölgeler, işlevsel olarak özelleşmiş olmakla birlikte, yıkıma uğradıklarında yerlerini çoğu kez başka beyin kabuğu alanları alır. Dolayısıyla burada temelde ortak işlevler söz konusudur. Hipotalamus, sempatik ve parasempatik sistemler aracılığıyla organ işlevlerini düzenleyen bir merkezdir. Hipofiz işlevleriyle bağıntılıdır; beden sıcaklığının düzenlenmesinde ve karbonhidrat, yağ, su ve elektrolit metabolizmasında rol oynar. Beyin kabuğu tarafından denetlenen heyecan gibi duygusaltepkilerde ve uykuda da rol oynar. Beyin gövdesi, soğa-
nilik ve Varol köprüsü nedeniyle yaşamsal işlevlere sahiptir; büyük duyu ve hareket yollarının geçiş yeridir; kafa sinirleri çekirdeklerinin ve yıkımı ölüme neden olan solunum ve dolaşım merkezleri gibi yaşatkan merkezlerin, ayrıca yutma ve kusma merkezlerinin bulunduğu yerdir. Kafa sinirleri, duyu organlarına, yüze, yutağa ve dile giderler.
Beyincik iki bölgeye ayrılır: Eskibe-yincik, kendi kendini düzenleyen duyu yollarında bir basamaktır, kas gerginliğinin ve duruş reflekslerinin düzenlenmesinde rol oynar. Yenibe-yincik, beyin hareket bölgesi (alın bölgesinde) ve beyin kabuğu ile olan bağlantıları sayesinde istemli hareket etkinliklerini denetler.
Aynı biçimde, söğanilikten hipotala-musa kadar uzanan bir hücre yığılımdan başka bir şey olmayan ağsı yapının da önemi büyüktür. Uyancı ve baskılayıcı sistemleri bir araya getirerek, hem bir merkez, hem de iletici rolü oynar. Uyku ve uyanıklık ol-gulannda temel görev ağsı yapıya düşer; ayrıca tüm sinirsel merkezlerin işleyişlerinde de görev alır. Tüm-beyin merkezlerinden kalkan duyu ve hareketle ilgili büyük ileti yollan, demetler oluştururlar ve omuriliğe ulaşıp bunu katederler. Omurilikten omurilik sinirleri ve sinirağlan çıkar. Bunlar kafa sinirleriyle birlikte, tüm organların sinirlenmesini sağlayan çevre sinir sistemini oluştururlar.