VİTAMİNLERİN ÖNEMİ

Beslenme bilimi ilk çıktığında, vitaminleri ortaya çıkaracak bir yöntem
olmadığı için sadece karbonhidrat, yağ, proteinler biliniyordu. Fakat pek
çok hastalığın oluşma nedeninin vitaminler olduğu daha sonraları
anlaşılmıştır. İlk keşfedilen vitamin TİAMİN dir.Bu amin grubu
içerdiğinden alınması zorunlu vitamindir.Vücut mg düzeyde vitaminlere
ihtiyaç duyar.
VİTAMİNLERİN YAPISI
Vitaminlerin hepsi aynı yapıya sahip olmadıklarından bir grup altında
toplanmazlar.Örn:D vitamini yağda erirken,C vitamini şeker içerdiğinden
suda erir. Vitaminler vücutta hiç üretilmezler yada çok az miktarda üretilirler.
VİTAMİNLER
Yağda eriyenler.
A VİTAMİNİ: Havuç,ıspanak ve meyvelerde bulunur. Hayvansal kaynaklı
gıdalarda ise en çok karaciğer,balık yağları,peynir .kaymak gibi süt ve
süt ürünlerinde bulunur.
FONKSİYONU: Görmede rolü büyüktür.
EKSİKLİK BELİRTİLERİ: İlk önce görme azalır. Karanlıkta
duyarlılık azalır ve gece körlüğü oluşur.İleri aşamalarda ise körlük meydana
gelir.
19
ALINMASI GEREKEN MİKTAR
Günlük alınması gereken
miktar (Yetişkin erkek) 90ü /v g/gün
Günlük alınması gereken
miktar (Yetişkin kadın) 700 jig/giin
FAZLALIĞINDA : Karaciğer toksititesi,kellik,cilt kuruluğu
D VİTAMİNİ: En iyi kaynağı balık karaciğeridir. Ayrıca tereyağı, sığır
karaciğeri ve bir çok balık çeşidinde bulunur.
İŞLEVİ: Ca ve P emiliminin yanı sıra minarelerin kemik oluşumuna
katılmalarını düzenler.
EKSİKLİK BELİRTİLERİ: Kemik oluşumu engeller. Sonuçta bacakta,
göğüs kafesinde, kafatası kemiklerinin deforme olması nedeni ile “raşitizm”
oluşur.
ALINMASI GEREKEN GÜNLÜK MİKTAR
FAZLALIĞI: kan basıncı yükselir,mide bulantısı ,kusma, iştahsızlık,
zihinsel ve fiziksel gelişmede gerileme, böbrek hastalıkları oluşur.
E VİTAMİNİ: Tahıl ürünleri ve yumurta önemli E vitamini kaynağıdır.
Esmer ekmekte E vitamini çok bulunur. Hayvansal yağlar , et ve aynı
şekilde meyve ve sebzeler E vitamini yönünden fakirdir.
FONKSİYONLARI: Oksitlenmeyi önler.
YETERSİZLİĞİ: Günlük yiyeceklerle alındığında eksikliği
görülmemektedir. Ancak prematüre doğan bebeklerde meydana gelen hemo-
20
litik anemi E vitamini eksikliğinden meydana gelir.
E VİTAMİNİ FAZLALIĞI
Fazlalığının zararlı bir etkisi bugüne kadar gösterilmemiştir. Çünkü
diğer yağda eriyen vitaminler gibi depolanmazlar. Gereğinden fazla alınanlarda
birkaç gün içerisinde dışkı ve idrarla vücuttan uzaklaştırılır.
Aşırı kullanımı baş ağrısı,hipertansiyon,mide bulantısı,ishal, gaz,
bayılma gibi yan etkilere neden olabilir.
GÜNLÜK ALINMASI GEREKEN MİKTAR
Bebek 30tng
Çocuk 3Ömg
Gebe töûmg
Emzîre iöömg
Erkek 30-50ıag
Kadm 50-10ÛTOK
K VİTAMİNİ:
Esas itibariyle K vitamini kaynakları:Sebzeler otlar kurubaklagillerlahana
karaciğer sığır etleri çay ve baharatlardır.
FONKSİYONLARI:Kanın pıhtılaşması için önemlidir.
EKSİKLİGİıEksikliğine pek rastlanmaz fakat rastlanılan vakalar ise
safra kesesi tıkanıklığı,karaciğer rahatsızlığı gibi rahatsızlıklardır. .K vitamini
eksikliği ancak şu durumda çıkar çıkar .Eğer bağırsak bakterilerini
öldürücü ilaçlar kullanılırsa ,bu ilaçlar K vitamini yapımını dur durur.
Böylece eksiklik meydana gelir.
FAZLALIĞI:
Aşırı pıhtılaşma ve bunun da sonucunda damarlarda tıkanmalar meydana
gelir. Karaciğer fonksiyonlarında bozulmalar oluşur.Kandaki alyuvarların
parçalanmalarına yol açılır. Kızarma, terleme ve göğüs sıkışması mey2
i
dana gelir.
Yeni doğan bebeklerde sarılık ve safra boyalarının beyin ve omurilikte
birikmesine neden olur.
ALINMASI GEREKEN GÜNLÜK MİKTAR
Ortalama bir beslenme ile günde asgari 75 – 150 mikrogram alınmaktadır.
Günlük 300 mikrogram yeteri idir. Önerilen kilo başına 2 mikrogramdır.
Yeni doğan bebeklere 10 miligram Bir çok vitamin reçetesiz
satılmasına karşın, yurt dışında K Vitamini reçetesiz satılmamaktadır.
SUDA ÇÖZÜNEN VİTAMİNLER
C VİTAMİNİ
Tahıllar ve hayvansal kaynaklı gıdalar C vitamini içermezler. Fakat hayvansal
kaynaklı gıdalardan süt hariç.
FONKSİYONLARI: Kırılmalar ve yaralanmaların kısa zamanda
iyileşmesini sağlar. Vücuda eğer toksik bir madde alınmışsa, bunun etkisini
azaltır.Bağ dokuyu korur ve yeni bağ doku oluşmasını sağlar.
EKSİKLİĞİ: Eğer uzun bir süre C vitamini alınmazsa skorbit hastalığı
görülür.Bu hastalık kalpte ritim bozukluğu,deride yaraların geç
iyileşmesi,diş eti kanamaları gibi belirtilerle kendini gösterir.
ALINMASI GEREKEN MİKTAR
Günlük alınması gereken miktar
(Yetişkin erkek)
200
/¿g/gün
Günlük a
(Yetişkini
[roma<vi gereken miktar
1
200
ligi gün
22
FAZLALIĞINDA
İshal,karın ağrısı,idrarda yanma,deride hassasiyet,kan hücrelerinde
yıkım.
B1 VİTAMİNİ:
Yulaf ürünleri ,sığır eti,böbrek ,süt ,yumurta .baklagillerde
bulunur.Fakat özellikle patateste çok miktarda bulunur.
İŞLEVİ: Dolaşım sisteminde etkilidir.Karbonhidratlardan enerji üretiminde
etkilidir.Kalp ve sinir sistemi kaslarının korunmasında büyük rolü
vardır.
EKSİKLİĞİ: Beriberi hastalığı,kas ve sinir sisteminde rahatsızlıklar
görülür.Alkol B1 vitaminin emilimini engellediğinden bu eksiklik ancak
alkoliklerde çok yoğun bir biçimde görülür.
GÜNLÜK ALINMASI GEREKEN MİKTARI:
Günlük gereksinim 1,5 mg dır.
B2 VİTAMİNİ:
B2 vitamini tahıl ürünlerinde düşük oranda bulunur.Ancak süt ve süt
ürünlerinin yanı sıra yumurtada bol miktarda B2 vitamini bulunur.
EKSİKLİĞİ:Deride yaralar, göz damarlarında genişleme,gözde yanma
görme zorluğu.Mikroplara karşı savunma mekanizması zayıflar
ALINMASI GEREKEN GÜNLÜK MİKTAR
ÇOCUK ERKEK KADIN
0-6ay 0/4 mg ll-14yaş 1 *5nıg ll-5Öya*
fî-İ2ay OS^ng 15-Î8yaş i ,8mg 5 î 4-ya§ 1,2mg
l-3yaş OJtatg Ei>-50ya* İ,7mg hamileler l/mıg
4-6yaş î.îmg 51 + 1 *4mg £nmrenilk6ay
7-1 Oy aş i 2mg Enı/.ii«nson6av t JmgFAZLALIĞINDA
İshal,karın ağrısı,idrarda yanma,deride hassasiyet,kan hücrelerinde
yıkım.
B1 VİTAMİNİ:
Yulaf ürünleri ,sığır eti,böbrek ,süt ,yumurta .baklagillerde
bulunur.Fakat özellikle patateste çok miktarda bulunur.
İŞLEVİ: Dolaşım sisteminde etkilidir.Karbonhidratlardan enerji üretiminde
etkilidir.Kalp ve sinir sistemi kaslarının korunmasında büyük rolü
vardır.
EKSİKLİĞİ: Beriberi hastalığı,kas ve sinir sisteminde rahatsızlıklar
görülür.Alkol B1 vitaminin emilimini engellediğinden bu eksiklik ancak
alkoliklerde çok yoğun bir biçimde görülür.
GÜNLÜK ALINMASI GEREKEN MİKTARI:
Günlük gereksinim 1,5 mg dır.
B2 VİTAMİNİ:
B2 vitamini tahıl ürünlerinde düşük oranda bulunur.Ancak süt ve süt
ürünlerinin yanı sıra yumurtada bol miktarda B2 vitamini bulunur.
EKSİKLİĞİ:Deride yaralar, göz damarlarında genişleme,gözde yanma
görme zorluğu.Mikroplara karşı savunma mekanizması zayıflar
ALINMASI GEREKEN GÜNLÜK MİKTAR
ÇOCUK ERKEK KADIN
0-6ay 0/4 mg ll-14yaş 1 *5nıg ll-5Öya*
fî-İ2ay OS^ng 15-Î8yaş i ,8mg 5 î 4-ya§ 1,2mg
l-3yaş OJtatg Ei>-50ya* İ,7mg hamileler l/mıg
4-6yaş î.îmg 51 + 1 *4mg £nmrenilk6ay
7-1 Oy aş i 2mg Enı/.ii«nson6av t JmgFAZLALIGLİdrar renginde koyulaşma,bulantı, kusma
B6 VİTAMİNİ:
Et, kepekli ürünler,karaciğerde ve sebzelerde bol miktarda bulunur.
İŞLEVİ: Yağ ve karbonhidrat metabolizmasındaki bazı tepkimelerin
yürütülmesine yardımcı olur.
EKSİKLİĞİNDEKİ BELİRTİLER: Sinir dokusunun bozulması,deride
değişiklikler ve anemi görülür. Böbrekte taş ve sindirim sisteminde bozukluklar
meydana gelir.
FAZLALIĞI: Yüksek dozda (2-10 gr.) sürekli alındığında sinir sistemi
sorunlarına yol açabilir
GÜNLÜK ALINMASI GEREKEN MİKTAR
«Süt çocoğıı Ö,4mg
Çocukluk 1 Ö,6-2mg
Yetişkin 2mg
Gebelik ve emzirme ………………………………_ _ . . .
B12 VİTAMİNİ:
Sakatatlarda, et, süt ve süt ürünleri iyi bir B 12 kaynağıdır.
İŞLEVİ:Besinlerdeki enerjinin serbest kalmasını sağlar.Büyüme ve
gelişmeye yardımcı olur.
EKSİKLİĞİ: Kemik iliğinin kan hücresi oluşturan kısımlarında,sindirim
sisteminde bozukluklar oluşur. Eksikliği en çok yaşlılarda, mide-bağırsak
hastalarında, alkol bağımlılarında görülür.
24
FAZLALIĞI
Zararlı etkileri olduğu düşünülmemektedir. İnsanlara deneysel olarak
çok yüksek dozlarda verilmiş fakat herhangi bir zararlı etkiye rastlanmamıştır.
GÜNLÜK ALINMASI GEREKEN MİKTAR
Bebek ö»5mg
Sür çocuğu 2-3mg
Yetişkinler 3mg
Emziren anne 4ms