YUNANCA,

Yunanistan’da konuşulan bir Hint-Avrupa diHdir. Klasik dönemin en önemli iki dili Yunanca ve Latince’dir. Yunanca, Latince’den daha eski bir dildir ve Latin edebiyatı çoğunlukla Yunan edebiyatına dayanır. Birçok ülkede, günümüzde artık konuşulmayan bu iki dili okullarda öğrenme olanağı vardır ve dilbilgisi kurallan bakımından birbirlerine benzerlik gösterdiklerinden Yunanca ve Latince çoğu zaman birlikte öğretilmektedir. Birçok bilgin çok eski tarihlerden kalma yazıtlara dayanarak. Yunanca’ nın sağdan sola doğru yazılan daha eski bir dilden geliştiği görüşündedir. Oysa günümüzde daha iyi bilinen, sonraki dönemlere ait Yunanca yazılar soldan sağa doğru yazıhr.
Latin alfabesinden farklı olan Yunan alfabesinde toplam 24 harf vardır.
Eski Yunanca’da birçok lehçe vardı. Bunlardan, Atinahlar’ın konuştukları Attika Yu-nancası’nın arı Yunanca olduğu düşünülmektedir. Hızla yayılarak Akdeniz (çevresindeki birçok bölgede konuşulmaya başlayan Yunanca, Makedonya Kralı Büyük İskender’in fetihlerinden sonra Anadolu ve Yakındoğu’ya kadar ulaştı. Sonraları, Roma İmparatorluğu döneminde Yunanca, tıpkı bugün birçok ülkede İngilizce ya da Fransızca’nın öğretilmesi gibi, aydınların öğrendikleri ikinci bir., dil olarak kaldı.
İS 5. yüzyılda barbar akınlan sonucunda Roma İmparatorluğu’nun parçalanmasıyla Yunanca Avrupa’nın batısından LOOO yıl kadar bir süre silinmekle birlikte, bugünkü İstanbul kentinde kurulu Bizans İmparatorluğu’nun resmi dili olarak devam etti. Osmanh-lar’ın 1453’te İstanbul’u fethinden sonra birçok Yunanh bilgin batıya kaçarak Yunan kültürünü Avrupa’ya taşıdı. Böylece Avrupa’ da Rönesans’ın başlamasıyla. Eski Yunan uygarlığının değerlerinin yeniden keşfedilmesi önem kazandı. Gene de, bu dönemden sonra Avrupa’da Latince kadar rağbet görmeyen Yunanca, Yunanistan’da ve Akdeniz’in doğusunda kalan ülkelerde konuşulan bir dil olarak kaldı.
Eski Yunan Edebiyatı
Eski Yunan’ın en büyük edebiyat yapıtları İlyada ve Odysseia adlı, destan tarzında yazılmış uzun şiirlerdir. Her ikisinin de İÖ yaklaşık 800’de şair Homeros tarafından yazıldığı kabul edilmekle birlikte, bunları inceleyen bazı uzmanlar bu destanların başka başka yazarlann yapıtları olduğu kanısındadır. Sürükleyici bir dille kaleme alınmış olan bu şiirlerde, savaşlar ve değişik ülkelere yolculuklar canlı bir dille betimlenmiş; insanlardan yana ve insanlara karşı olan tanrılardan söz edilmiştir.
Homeros’tan sonraki iki ya da üç yüzyıl boyunca şiirden başka hiçbir türde yapıt ortaya konmadı. Eskiden, kitap basım yöntemlerinin bulunmasından önce koşuk dili düzyazıdan daha çok akılda kalıp aktarılabili-yordu. Yunanistan’daki kent devletleri öylesi-
YUNANCA
Aa
ALFA
Bp
BETA
ry
GAMMA
A6
DELTA
E£
EPSİLON
Z3
ZETA
Hn
ETA
0 0
TETA
I ı
İOTA
Kk
KAPPA
A\
LAMBDA
M[x
Mü –
Nv
Nü
KSİ
O O
OMİKRON
n TT
pi
pp^
RO
Za,ç
SİGMA
Tt
TAU
Yv
UPSİLON
(|)
Fi
XX
KHİ
PSİ
rico

Yunan alfabesinin harfleri ve adları.
ne küçüktü ki, şiir okunduğu zaman yurttaşların hepsi bir araya toplanıp bunu dinleyebiliyorlardı.
ÎÖ 5. yüzyılda, Atina’da düzenli aralıklarla sahnelenen tiyatro oyunlarında Yunanca en zengin anlatım gücüne kavuştu. Aiskhylos, Sofokles ve Öripides’in yazdıkları trajediler, izleyenlerde acıma ve kendilerini oyun karakterleriyle özdeşleştirme gibi duygular uyandıran ciddi konuları işliyordu. Bu trajedilerde, tanrıların insanların işlerine karışmalarıyla yazgıları değişen soylu erkek ve kadınların sürüklendikleri durumlar, iyi niyetli ve dürüst davransalar bile, felaketle sonuçlanıyordu. Sözgelimi, tanrısal yasalara ya dâ vicdanına uymak arasında bocalayan bir oyun kişisi, hangi yolu seçerse seçsin sonunda ya tarinlar ya da insanlar tarafından cezalandırılıyordu.
Devlet yönetimini eleştirme amacı taşıyan komedi türünde ise en büyük yazar Aristo-fanes’ti. Geçerliliğini yitiren ya da anlamsızla-şan bazı yönetim kararlarına halkın gülmesini sağlayan bu tür oyunlar bu kararların değiştirilmesine yol açıyordu.
Eski Yunan’da Düşünür ve Tarihçiler
Eski Yunan’da düşünürler de doğa ve evren yasaları konusunda bilgi edinmeye çalışıyorlardı. Demokritos ve Leukippos adlı iki düşünür günümüzden 2.400 yıl önce, yeryüzünde-
ki maddelerin atom adı verilen sonsuz sayıda küçük bölünemez öğeden oluştuğunu ileri sürmüşlerdi. Pisagor gibi başka düşünürler ise matematik alanında önemli buluşlar ortaya koydular. Arşimet matematik bilgisini mühendislik alanına uygulayarak önemli başarılar elde etti.
Herodot ve Thukydides gibi, tarih yazarları olarak ün kazanan Yunanlı düşünürler^ de vardı. “Tarihin babası” olarak anılan Hero-dot’un yapıtları yer yer düş gücüne dayansa da, onun en inanılmaz görünen öykülerinden bile bilimsel sonuçlar çıkarılabilmektedir. Coğrafya alanında da Yerküre’nin Oheanos Irmağı’yla çevrili yuvarlak ve yassı bir yüzey olduğu ve ufuk çizgisini geçmeye kalkışan gemilerin sonsuz bir boşluğa düştükleri yolundaki eski inançları çürütmek için çalışmalar yürüten yazarlar vardı. Bu arada Hipokrat ile öğrencileri tıp biliminin ilkelerini belirliyorlardı. Günümüzde bile doktorlar Hipokrat Yemini ederek tıp mesleğine yakışan bir davranışa uyacaklarına ant içmektedirler.
Platon ve Aristo adh iki ünlü düşünür insan yaşamı ve davranışı konusunda, her biri kendi farklı görüşleri çerçevesinde, sonraki felsefelerin çoğuna temel oluşturan ilkeler öne sürdüler. Kendisi bilge bir kişiyken, alçakgönüllü bir yaklaşımla başkalarıyla konuşüp onların düşüncelerini irdeleyen ünlü düşünür Sokrat’ı tanıtan Platon’dur. Eski Yunan düşünürleri insanlar için soylu davranış kuralları belirleyerek, birçok bakımdan Hiristiyan-lık’ın yaygınlaşması için gerekli ortamı hazırladılar.
İÖ 4. yüzyıl aynı zanianda büyük söylevci-lerin yaşadığı bir dönemdi. Bunlann en ünlüsü olan Demosthenes özellikle Büyük İskender’in babası Makedonya Kralı II Philippo^’a karşı yaptığı ateşli konuşmalarıyla hatırlanır.
Büyük İskender’in Pers İmparatorluğu’nu yıkmasından sonra kurulan yarı Yunan krallıklarından birinin başkenti olan İskenderiye uzun bir süre Yunan kültürünün merkezi oldu. Şair Theokritos kent ve köy yaşamını yansıtan şiirlerini burada kaleme aldı. Ayrıca, Museviler’in uygar dünyaya dağılarak, yaşadıkları ve artık İbranice konuşmadıkları bu dönemde, bu kentte hüküm süren Mısır Kralı II. Ptolemaios’un buyruğuyla Eski Ahit Yunanca’ya çevrildi. Sonraları Yeni Ahit’in de yazıldığı dil olan Yunanca aracılığıyla Kutsal Kitap tüm Avrupa’ya yayıldı.
Günümüzde Yunanca
19. yüzyıl başlannda Yunan halkı bağımsızlığını kazanmaya çalışırken, topraklarında çok eskiden konuşulan klasik Yunanca’ya yeniden ilgi duymaya başladı. Bugün Yunanistan-daki okul ve üniversitelerde modern Yunan-ca’nın yanı sıra Eski Yunanca da ayn bir ders olarak okutulmaktadır.
Avrupa’da konuşulan bazı diller Yunanca kökenli birçok sözcük içerdiği gibi, bilimsel terimlerden çoğu da Yunanca kökenlidir.