EPİDAUROS, Eski Yunanistan’da şehir. Kuzeydoğu Peloponnesos’ta, Argolıs’in doğu kıyısında, Arakhnaion. Tithion ve Koryphaion dağları ile çevrili büyük bir ticaret merkeziydi; şehir, ününü hem ticarete, hem de orada bulunan Asklepios tapınağına borçludur. Halkın bir kısmı da denizcilikle uğraşırdı. Bu şehirden ilk söz eden Homeros’- tur* Epidauros, Media savaşlarına katıldı. Peloponrçesos savaşları sırasında ise ıspartalılarla birlikte, Atina’nın müttefiki Argos’lulara karşı savaştı {¡Epidauros ...

EPİCADUS i. Açık renkli garip bir örümcek. Amerika’da genellikle çiçekler üzerinde yaşar. (Thomisidae familyasından.) — a n s İk l . Epicadus’larda, d i ş i l e r e r k e k l e r d e n 4 -5 k a t b ü y ü k t ü r ; b u h a y v ...

EPİBOLİ (yun! epibole, üzerine koymak’- tan fr. epibolie). Embriyoloji. Gastrulanın, bölütlenme boşluğu olmayan bir blastuladan oluşması. — Epiboli, kutuplarından birinde vitellüsü daha çok olan heterolesit yumurtalarda görülür. Yumurta hücresinin bölütlenmesi sonucunda mikromerlerle makromerlerden ibaret ve bölütlenme boşluğundan yoksun bir blastula oluşur. Makromerlerin üstünde bulunan mikromerler canlı bir tarzda bölünerek makromerleri kaplayan dış deriyi meydana getirir, işte bu olaya epibo li denir. ...

EPİBLAST i. (yun. epi, üzerinde ve blastos, tohum filizi’nden fr. epiblaste). Bot. Buğdaygillerin embriyonlarında, kalkancık’ın (scutellum) simetriği olan küçük lop. ikinci bir çenek sayılır. — Embriyoloji. Embriyonun örtüsünü temsil eden, poliedrik hücrelerden oluşmuş tek tabaka. — Ektoblast, yani gastrulanın dış yaprağı, sinir sisteminin tümünü yaratan nöroblast tabakasını oluşturur. Nöroblast iyice ayrıldıktan sonra kalan ektoblast, epiblast’ı meydana getirir. Epiblast tabakasının nöroblast ...

EPİBDELLA i. Yaprak biçimli -yassı solucan. (Arka tarafında pençemsi vantuz ^ lan, yani çengelli büyük çekmenleri var-” dır. Epibdella’lar çeşitli balıkların üzerinde yaşar: Epibdellahippoglossi, köpekdilinde, E. iaenae, sarıağız’da v.b. şörülür. Epibdella’nın genişliği 10-15 mm’dir, daima üzerinde yaşadığı balığın rengini alır: Yassı solucanlar şubesinin çokağızlı karaciğer sülükler indendir

EPHRAİM, Antakya patriği (Diyarbakır 460’a doğr.-Antakya 545). 526’da patrikliğe seçildi. Kadıköy (Khalkedon) konsilinin ateşli bir savunucusuydu; Monofizistlere şiddetle saldırdı. Gazze konsilinde (540) origenes’çiliğin suçlanmasına katıldı ve Justinianus tarafından Tres Capituli’yi suçlayan kararı hiç de istemediği halde imzaladı

EPHOROS’LUK i. Esk. Yun. İsparta’da yüksek dereceli idarecilik makamı. — Başlangıç tarihi kesinlikle belli değildir. Ancak ephoros*larm ]S£.d. VII. yy. sonundan beri varoldukları sanılır. Oba (Obai) adlı mahallî birliğin delegeleri olan ephoros’lar kralların bulunmadıkları zamanlarda vekil yargıçlık yapmışlar ve iki kral ailesi arasında çıkan geçimsizliklerden yararlanarak yetkilerini arttırmışlardır. V. yy. dan sonra, beş yargıçtan meydana gelen bu topluluk mutlak bir ...

EPHOROS, yunan tarihçisi (Kyme M.ö. 390; ?-?, M.Ö. 334’ten ‘sonra), ilk dünya tarihilin (Historiai) yazarıdır. Eseri 30 kitaptan meydana gelir ve Herakleides’lerin dönüşü ile Perinthos’un kuşatılması (M.Ö. 340) arasındaki dönemi kapsar. Pek çok ve geniş olan belgeleri eski metinlere ve yazıtlara başvurularak elde edilmiştir. Tarihî olayları açıklamağa çalışmaktan çok, art arda kaydetmekle yetinir. Diodoros/ bu eserdén çok yararlanmıştır

EPHİPPIGER i. (yun. ephippia, eyer ve lat. gerere, taşımak’tan). Akdeniz çevresindeki bütün bağlık yerlerde görülen büyi^k çekirge. — Bağlarda çok rastlanan Ephippiger cruciger ve E. vitium, oburdur ve asma filizlerini, korukları veya olgun üzümleri yiyerek ciddî zararlara yolaçar. Arsenikli melas kullanılarak mücadele edilir. Ephippiger’ler düzkanatlılar familyasındandır

EPHİALTEŞ, atinalı devlet adamı (Atina M.ö. 495-ay. y. M.Ö. 457). Kurnaz ve dürüst bir kimse ve parlak bir hatipti. Dostu Perikles’ten önce demokrat taraftarların baişı oldu. Areopagos’un elinden bütün siyasî görevlerini ve hukukî yetkilerini alarak onu yıkan kanunun oylanmasını sağladı. Bu yetkiler Heliaia mahkemesi ve Bule, Ekklesia meclislerine devredildi (462-461). Oligarşi de ondan, onu öldürterek öç aldı,

EPHİALTEŞ, Thermopylai savaşında Perslere yol göstermiş olan Trakhis’li. Onlara,’ Leonidas ile arkadaşlarının bulunduğu mev- *kii arkadan çevirmek imkânını veren bir yol gösterdi. Daha sonra da yunan siteleri yöneticileri tarafından başına ödül vaat edildi ve Athenades adında biri tarafından öldürüldü (M.Ö. V. yy.),

EPHİALTEŞ i. Yun. mit; Uranos ile Gaia’- nın oğlu olan bir devin adı. Apollon’un ve Herakles’İn oklarıyle kör edilip öldürüldü. — Poseidon ile iphimedeia’nın oğlu, Otos’- un kardeşi olan dev. Otos ile birlikte göğe tırmanmak istfedi. Artemis ikisini de Naksos’ta öldürdü

EPHİALTES i. Çok uzun burgulu, uzun gövdeli böcek. — Ephialtes’lev siyah renkli böceklerdir. Kabukların arasındaki oduncul kurtçukların içine yumurtlamak için ağaçların çevresinde uçuşur dururlar. Ephiaîtes tubercuîatus kavaklara zarar veren bir tekeböceğinin (Saperda populnea) kurtçuklarında asalak yaşar. [Delici zarkanatlıların ichneumonidae familyasından.

EPHETES i. (yun. k.). Esk. Yun. Atina ceza mahkemesi üyesi. —  Bir kurtarma ve şefkat mahkemesi olan ephetes, Areopagos mahkemesinin yetkisi dışında kalan, adam öldürme suçlarına bakardı. Drakon’dan önce kurulan bu mahkemenin üyeleri soylular arasından seçilirdi. Solon’dan sonra önemini hayli kaybeden bu mahkeme, V. yy. da 51 üyeden . kurulu idi. Bunlar Palladio’nda, kasitsiz insan öldürme suçlarıyle yabancıların ve kölelerin ...

EPHESİA i. (yun. k.). Efes’te her yıl Ârtemis’in şerefine yapılan şenlikler. —  Ephesja’lar, tanrıça Aftemis’in adını taşıyan ayda (artemision) yapılır ve kurbanlarla, gösterişli bir törenle, jimnastik oyunları, edebiyat yarışmalarıyle kutlanırdı. Ephesia aynı zamanda da Asya ionyalılarının millî bayramıydı. Hakemler, siteler arasındaki anlaşmazlıkları çok zaman burada hükme bağlarlardı

EPHEMERÖPTERA i. Böcek takımı. Mayıs sinekleri, baetis, oligoneura, rhitrogena, leptophlebia, ephemera ve caenis gibi böcekleri kapsar. —  Ephemeröptera takımından, böcekler genellikle ilkel karakterli, başkalaşmaları noksan olan böceklerdir. Yetişkinleri çok ince yapılıdır; bunların çok kısa ■süren hayatı, hemen hemen sırf çiftleşme dansları ve üreme göreviyle sınırlanmıştır. Kanatları katlanmaz ve eşitsizdir. Karın kısmının ucunda çok eklemli üç tane uzun telsi uzantı bulunur. ...

EPAPHRAS Aziz, I. yy.ın piskopos ve din kurbanı (Tarsus, ? – Kolossai, Frigya, ?). Kolossai’lilere Incil’i vazettikten sonra Roma’da geleneğe göre kendisini Kolossai piskoposu olarak takdis eden Aziz Páulus ile birlikte hapse atıldı. Asyaya döndü, Laodikeia ve Hierapolis şehirlerinde Hıristiyanlığı yaydı. Kutsal kalıntıları, Romada.

EPANYÖL i. ve sıf. (espagnol’dan bozma fr. épagneul). Uzun tüylü köpek çeşidi. Âv ve süs. köpeği olarak kullanılan birçok cinsi vardır. —  Cinsine göre çeşitli boylarda olan epanyöl’letin kılları uzun ve yumuşak, çoğu zaman kıvırcıktır; fakat kaşları veya bıyıkları fazla kıllı olmaz. Kulakları sarkıktır. Fransız epanyölü, koyu kestane rengi benekli beyaz renkte, yumuşak huylu, uysal bir köpektir. Av köpeği olmaya’■ ...

EPAMİNONDAS, boiotialı yunan generali ve devlet adamı (Thebai M.Ö. 418’e doğr.-Mantineia M.Ö. 362). Yoksul fakat ünlü bir ailenin oğlu ve Pythagorasçı Lysis’in öğrencisi olan Epaminondas büyük bir hatipti. Daha genç yaşta Thebai’de halk partisi önderlerimden Pelopidas ile arkadaş oldu ve sonradan onun hayatını kurtardı. Oligarşi taraftarları, Kadmeia müstahkem mevkiini Lakedaimonlulara verince (382’ye doğr.), Pelopidas sürgüne yollandı; Epaminondas ise fazla tehlikeli ...

EPAKT i. (yun. epaktai [hemerai], ara [günler] > halk lat. epactae’den fr. epacte). Takvim. Yeni Ay’ın görüldüğü gün 0 kabul edilerek, Ay’ın 1 ocakta aldığı gün sayısı. — Takvim. Epakt, prensip itibariyle, 0 ile 29 arasında bütün değerleri alabilen bir sayıdır. Julius takviminde ise, Meton döneminin 19 altın sayısına tekabül eden 19 değer alabilir. Eğer altın sayı 1 ise Yeniay ...