Hem nesnel hem öznel olan bu çifte yan,
ruhî olgunun temel ve ayırt edici özelliğidir;
bu çifte yan olmazsa, ruhî olgudan
da söz edilemez. Ruhî olgunun var ( olması
için öznel yanın bulunması mutlaka gereklidir,
ama çok daha harcıâlem olmasına rağmen,
nesnel yanın var olması da gereklidir.
Rüyasız bir uyku, bir bayılma, bir ölüm
veya tamamen otomatik olan bir alışkanlık,
nasıl ki birer ruhî olay değillerse (çünkü
bunlarda, öznel yan, yani bilinç noksandır),
bedensiz bir fikir, bir «salt düşünce» ve bir
«salt ruh» da ruhî olgu değildir (çünkü
bunlarda da nesnel yan noksandır). Ayrıca
sözü geçen bu iki yan, birbirine dayanır
ve birbirine bağlıdır. Meselâ anestezi meydana
getirmek için yapılan biç iğne, nesnel
yan üzerinde etki yapar ama aynı zamanda
öznel yanı da etkiler, yani ağrıyı dindirir.
Bunun tersine, melankolik bir bilinç
hali (öznel yan), iştihayı yok edebilir ve
nesnel yanı etkileyebilir, işte, biraz da isabetsiz
olarak, «bedenle ruhun ilişkileri» veya
«fizik olanla, manevî olanın ilişkileri»
diye adlandırılan gerçek budur.
Ruhî olgunun nesnel yanını ele almak nispeten
kolaydır. Psikoloji, bu amacı gerçekleştirmek
için çeşitli nesnel metotlar kullanır;
bu metotlar kimi zaman biyoloji ile
fizyolojiye dayanır. Çünkü nesnel yan, bedendeki
birtakım değişmelerle birlikte ortaya
çıkar. Kimi zaman da, fizik, matematik
veya sosyoloji gibi yardımcı ve tamamlayıcı
bilimlere başvurulur. Bundan dolayı
nesnel psikoloji, şu bölümleri içine alır:
psikofizyoloji, psikopatoloji, psikofizik, davranış
incelemesi, deneysel psikoloji, sosyolojik
psikoloji v.b.
Oysa, ruhî olgunun öznel yüzü, bunun aksinp,
sadece içebakışa açıktır; sadece içebakış
metoduyle incelenebilir. Ama bu metodun,
yetersiz, yanıltıcı, bilim-dışı ve hattâ
bilgi sağlayamayacak nitelikte olduğu ileri
sürülmüştür. Çünkü bu metot, yapısı gereği,
özneldir; iç yaşantıya aittir ve kişisel- ‘
dir. Ama aynı metot, yine de, kendisinden
vaz geçilemeyen bir metottur. Çünkü nesnel
psikolojinin gerçek bir bilim olması için,
aradaki «ilintiyi sağlamak» amacıyle doğrulayıcı
bir içebakış metoduyle elele yürümesi
gerekir. Bu içebakış, ancak yardımda
bulunabilir; ama bu yardımın sağlanması
mutlaka gereklidir. Ayrıca bilini, özneli
nesnel ile açıklayabilir; hattâ özneli iıikâr
etmeden ve kendi içinde eritmeden sadece
fikir planında nesnele bağlayabilir,