Avrupa İnsan Hakları Komisyonu

Avrupa insan Hakları Sözleşmesi ile kurulmuş yan yargısal nitelikte organ. Komisyonun, sözleşmeye taraf olan devletlerin sayısı kadar üyesi vardır. Bu üyeler, Avrupa Konseyi’nin parlamenter organı olan Danışma Meclisi’nin hazırladığı listeye göre, Bakanlar Komitesi’nce altı yıllık bir dönem için seçilirler. Üyeler, komisyonda kişisel nitelikleriyle ve yurttaşı bulundukları devlete karşı da bağımsız olarak görev yaparlar. Komisyona hem sözleşmeye taraf devletler, hem de bireyler başvurabilir. Sözleşmeye taraf her devlet başvurusunda, taraf olan başka bir devleti sözleşmeye aykın davranmakla suçlayabilir. Bireylerin başvurabilmesi için iki ana koşul öngörülmüştür: 1) Aleyhine başvurulan devlet, bireylerine bu hakkı tanımış olmalıdır, 2) komisyona başvurmak isteyen kişi, kendi ülkesindeki yargı yollarının tümüne başvurmasına karşın, hakkını elde edememiş olmalıdır. Avrupa İnsan Hakları Komisyonu’nun tam bir yargı organı olup olmadığı tartışmalıysa da, komisyon üyeleri bireysel başvurunun kabul edilebilirliği konusunda kesin karar verirken birer yargıçtan başka bir şey değildir. Komisyon, 1958’de ünlü Lavvless Ola- yı’nda verdiği kararda da kendisini “uluslararası bir mahkeme” olarak nitelemiştir. Bununla birlikte komisyon bireysel başvuruları inceledikten sonra, önce dostça çözüm (banşçı çözüm) bulmaya çalışır. Böyle bir çözüm bulunamazsa, sorun Avrupa İnsan Haklan Divam’na götürülür. Komisyona yapılan başvuru divanın yargı yetkisini kabul etmiş olmayan bir üye devlet aleyhine yapılmışsa, bu durumda komisyon, dostça çözüm bulunamadığı hallerde görüşünü bir raporla Avrupa Konseyi Bakanlar Komite- si’ne bildirir. Komisyon, sözü edilen son kararlarının bir hüküm gibi kesin ve bağlayıcı olmaması nedeniyle, yargısal değil, yan yargısal bir organ sayılmaktadır. Türkiye 1987’de, Türk yurttaşlarının komisyona bireysel başvuruda bulunma hakkını kabul etmiştir.