AYI

AYI (Ursus); Alm. Bâr (m), Fr. Ours, İng.
Bear. Familyası: Ayıgiller (Ursidae). Yaşadığı
Yerler: Antarktika, Avustralya ve Orta Afrika’dan
başka her yerde yaşar. Özellikleri: 120-270 cm
uzunlukta, 50-800 kg ağırlıkta olanları vardır.
Ömrü: 35-50 sene. Çeşitleri: Kara, Boz, Suriye,
Malaya, Gözlüklü, Korkunç (Grizzly), Dudaklı, Tibet,
Kutup ayısı meşhurlarıdır.
Bütün tabanları üstüne basarak yürüyen, iri
gövdeli, etçil, memeli bir hayvan. Semiz ve yuvarlak
vücûdu, sık kıllı, kalın postlu ve kısa kuyrukludur.
Başı uzunca olup, geniş alınlı, sivri burunlu,
kısa yuvarlak kulaklı ve gözleri küçüktür.
Bütün ayılar ayak tabanlan üzerinde yürürler. Kutup
ayısı hâriç hepsinin tabanları çıplaktır. Her
pençe beş parmaklı, kanca gibi kıvrık, içeri çekilmeyen
iri güçlü tırnaklıdır. Arka bacakları öndekilerden
daha kısa olduğundan sırtları omuzlara
doğru bir kambur görünümü taşır. Tabanlarına basarak
yürüdüklerinden hızlı koşamasa da arka
ayaklarının üzerine rahatça dikilebilirler. Tehlike
karşısında 35-40 km hızla koşabilirlerse de bu koşuya
fazla dayanamazlar. Çok irilerinin dışındakiler
ağaca tırmanabilirler. Hepsi iyi yüzücüdür. Her
ne kadar etçilseler de meyve, kök, ot, kurbağa,
balık, yılan, böcek, kuş gibi hayvanları da yerler.
Bala pek düşkün olduklarından ağaçların tepelerine
çıkıp arı kovanlarını basarlar. Kat’iyetle leş yemezler.
Ayı yaratılış îtibâriyle obur olduğundan bu
huyundan istifâdeyle pekçok şey öğretilebilir. Tâlim
ettirilmiş bir ayı gâyet itaatkâr olup meyve, şeker,
vs. gibi bir;mükâfata kavuşmak hevesiyle öğrendiği
şeyi sâhibinden emir alır almaz tatbik eder.
Hattâ sirklerde çeşitli gösteriler yapabilir. Arka
ayakları üzeride dikilebilmesi, insan görünüşü
verdiğinden herkesçe sevilir. Ayı şeklinde yapılan
çocuk oyuncakları bu sevginin belirtilerinden biridir.
Temkinli ve ihtiyatlı bir hayvandır. Oldukça da
cesurdur.
İncelemeler ayının avını sıkarak öldürmediğini,
daha çok ön pençe darbesi ve dişleriyle öldürdüğünü
göstermektedir. Yaratılış îtibâriyle inzivâya
çekilmeyi seven bir hayvandır. Toplu halde ya-mağaralarda bir in bulursa derhal orasını kendine
yurt edinir. Kışın, inine çekilerek haftalarca ve yalnız
başına günlerini orada geçirir. Ayı gerçek mânâda
bir kış uykusuna yatmaz. Kışın ininde uyuklarken
vücut ısısı normalin altına düşmez, hatta
ılık havalarda uyanıp ininden çıktığı da olur.
Dişi ayı, yedi aylık bir hâmilelikten sonra,
kışlık ininde ve genellikle ocak ayında ikiz doğurur.
Bâzan üç-beş yavru doğurduğu da olur. Doğan
yavrular şaşılacak kadar küçük (180-350 gr), tüysüz
ve gözleri kapalıdır. Uzun süre korunmaya ve
bakıma muhtaçtırlar. Gözleri dört hafta sonra açılır,
dört aylıkken anneleri ile gezmeye ve yaşamak
için gerekli işleri öğrenmeye başlarlar. Altı aylıkken
yavrularda ısırma isteği başgösterir. Anne
ayı ikinci kışı da yavruları ile beraber geçirir. Onları
en iyi şekilde yetiştirir, bâzan sırtında taşır, onlarla
oynar. Eğer yavrularına yaklaşan olursa, korkunç
ve yırtıcı bir canavar olur.
Amerika’da yaşayan korkunç ayı ve aç kutup
ayısının dışında diğer bütün ayılar çekingen ve
uysaldır. Rahatsız edilmedikçe insana pek saldırmazlar.
Bununla berâber yanlarına yaklaşmamalıdır.
Amerikan serbest millî parklarında arabalarını
terk ederek bu hayvanlara yaklaşanların bâzan
hayatlarını kaybettikleri görülmüştür.
. Ayılar genellikle yağı.ve postu için avlanırlar.
Ayı avı son derece tehlikelidir. Yaralı ayı bir kaplandan
daha yırtıcı ve korkunç olur. Postu her ne kadar
kaba ise de sıcaklığı sebebiyle çok makbuldur.
1. Boz ayı (Ursus arctos):
. Yurdumuzda, Balkanlar’da, Sibirya, Kuzey
Afrika ve Kuzey Amerika’da yaşar, Batı Avrupa’da
çok avlanıldığmdan şimdi ancak Pirene
Dağlarında ve İskandinav ülkelerinde rastlanır.
Kuzey Amerika ormanlarında yaşayan korkunç
ayı olarak da bilinen Grizzly (U. horribilis), 2,5
metre uzunlukta ve 450 kg ağırlıktadır. Tırnakları
ise 10 cm uzunlukta olduğundan ağaçlara tırmanamaz.
Fakat iyi yüzücüdür. Alaska’da yaşayan
Kodiak boz ayısı dünyânın en iri etçil hayvanıdır.
270 cm uzunlukta ve 800 kg ağırlıktadır. Arka
ayakları üzerine kalktığı zaman 360 santimetrelik
korkunç görünüşlü bir dev olur. Türkiye’de yaşayan
ve sokaklarda ayıcıların oynattıkları ayılar
boz ayı türüdür.
2. Kara ayı (Ursus maritimus):
Ayıların en ufaklarındandır. Çok çeşitleri vardır.
Bunları boz ayılardan ayırt etmek güç olur.
Çünkü kahverengi de olurlar. Pas rengi, tarçın
rengi ye hatta beyaz renkte kara ayılar vardır.
Meşhur kamp hırsızlarıdır. İnsanlara âit yiyecekleri
çok severler. Asya’nın siyah ayısı, Amerikan
kara ayısından daha küçüktür.
3- Güneş ayısı-Malaya ayısı (Ursus malayanus):
Asya’nın güneydoğusunda, Sumatra ve Borneo’da
yaşar. Buna tropikal ayı da denir. Ayıların
en küçüğü olup çok iyi tırmanıcıdır. Göğsünde
nal veya gerdanlık biçiminde sarımsı-turuncu bir
leke bulunur. 4. Gözlüklü ayı (Tremarctos ornatus):
Güney Amerika’nın. And Dağlarında yaşar.
Adini, gözlerini çevreleyen beyaz halkalardan almıştır. Siyah postlu olup daha çok otçuldur. Ağaç
tepelerinde maymun gibi dolaşarak beslenir.
5. Tibet ayısı (Urstıs thibetanus):
Siyah veya boz renklidir. Tibet, Doğu Sibirya,
Çin ve Japonya’da yaşar. 180 cm uzunlukta ve
180 kg kadar ağırlıktadır. Göğsünde “y” harfine
benzer beyaz bir leke vardır.
6. Budaklı ayı (Melısrses ur sinüs):
Doğu Hindistan ve Seylan’da ormanlarda yaşar.
Uzunluğu 175 cm kadardır. Postunun uzun siyah
tüyleri, vücuduna tıknaz bir görünüm sağlar.
Bunun da göğsünde sarı veya beyaz bir hilâl vardır.
7. Kutup ayısı -Beyaz ayı- (Urses maritimus):
Soğuk kuzey kutup bölgesinin karlı sahillerinde
ve buzullar üzerinde yaşar. Diğer ayılar gibi tıknaz
olmayıp başı ve vücudu ince uzun yapılıdır.
2,5-3 m uzunlukta ve 400-500 kg ağırlıktadır. Derisinin
altında kalın bir yağ tabakası vardır. Çok
iyi yüzücüdür. Ayak tabanlarının altında deriden
yastıklar ve tüyler olduğundan buzlar üzerinde kaymadan
rahatlıkla hareket eder. Karada saatte 35-40
km sür’atle koşarak bir ren geyiğine yetişebilir.
En çok balık ve fok yer. Aç kaldığı zamanlar
yüzen buz parçaları üzerine binip kilometrelerce
uzaklara giderek besin arar. Fok balıklarının soluk
alma deliklerinde pusuya yatar.
Kutup ayıları yalnız yaşar. Sâdece çiftleşme
mevsiminde bir araya gelirler. Sonra tekrar ayrılırlar.
Gebe dişiler kar içinde inler yaparak kış uykusuna
yatar. Erkek ise kışm şiddetinden ve besin için
daha güneylere iner. Erkek kış uykusuna yatmaz.