Dayan, Moşe

(d. 20 Mayıs 1915, Deganya,
Filistin – ö. 16 Ekim 1981, Tel Aviv, İsrail),
İsrailli asker ve devlet adamı. Arap-İsrail
savaşlarında kazandığı başarılarla İsrailliler
için ülke güvenliğinin simgesi olmuştur.
İsrail’in ilk kibbutzunda doğdu; ülkenin ilk
başarılı moşav\ (tarımsal kooperatif yerleşmesi) olan Nahalal’da yetişti. Askeri yaşamı
1937’de, İngiliz subayı Yüzbaşı Orde Wingate’ten
gerilla savaşı yöntemlerini öğrendiği
özel gece bölüklerinde başladı. Filistin’de
ayaklanan Arap çetelerine karşı örgütlenen
bu bölükler, Yahudi ordusunun çekirdeğini
oluşturdu. Yahudilerin bağımsızlık için savaşmak
zorunda olduklarına inanan Dayan,
yasadışı Siyonist askeri örgüt Hagana’ya
katıldı ve 1939’da İngilizler tarafından tutuklanarak
1941’e değin hapis yattı. Serbest
kaldıktan sonra Fransız Vichy Hükümeti’
nin Suriye’deki etkinliklerine karşı mücadelede
Filistinli Yahudilere önderlik etti.
Bu dönemde bir çatışma sırasında sol gözünü
yitirdi ve sonradan simgesi haline gelen
siyah göz bandını takmaya başladı.
İsrail’in 1948’de başlayan bağımsızlık savaşı
sırasında Kudüs bölgesi komutanıydı.
1949’da Ürdün ile İsrail arasındaki silah
bırakışması görüşmelerine katıldı. 1953-58
arasında genelkurmay başkanlığı yaptı;
1956’da Sina Yarımadası’nın işgalini planlayıp
yöneterek bir askeri komutan olarak
adını duyurdu. Mısır’a karşı girişilen bu
harekâta ilişkin anıları Diary o f the Sinai
Campaign (Sina Harekâtı Güncesi), 1966’da
yayımlandı.
1959’da İsrail İşçi Partisi (Mapay) üyesi
olarak Knessefe (Parlamento) seçildi ve
Başbakan David Ben-Gurion tarafından tanm
bakanlığına getirildi. 1964’te Ben-Gurionve yeni başbakan Levi Eşkol’ün başını
çektikleri hizipler arasındaki siyasal çekişme
ortamında istifa etti.
Ben-Gurion ve yandaşlarının kurduğu yeni
muhalefet partisi Rafi’nin (İsrail işçileri
Birliği) üyesi olarak 1965’te yeniden Knesset e
seçildi. 1 Haziran 1967’de komşu Arap
ülkeleri ile savaş kaçınılmaz görünürken
savunma bakanlığına getirildi. Genelkurmay
başkanı Yıtzhak Rabin’le birlikte Altı
Gün Savaşfnı (5-10 Haziran 1967) yönlendiren
Dayan, daha sonra İsrail’in ele geçirdiği
toprakların yönetimini üstlendi. 1970’lerin
başında İsrail’in dış ilişkilerinin yönlendirilmesinde
artan ölçüde etkili olduysa da,
Mısır ve Suriye’nin 6 Ekim 1973’teki beklenmedik
saldırısı karşısında (Yom Kippur
Savaşı) İsrail’in hazırlıksız yakalanmasından
sorumlu tutuldu. Haziran 1974’te Golda
Meijr’in yerine başbakan olan Rabin, Dayan’ı
kabine dışı bıraktı. Ama dört yıl sonra bu
kez Menahem Begin kabinesinde dışişleri
bakanı olan Dayan Camp David Antlaşmasının
sonuçlandırılmasında önemli rol oynadı.
Daha sonra Begin’in, İsrail işgali altında
olmakla birlikte hukuksal olarak hâlâ Ürdün’ün
bir parçası olan Batı Şeria üzerinde
İsrail egemenliğini pekiştirme planına tepki
duyarak Ekim 1979’da istifa etti. 1981’de,
İsrail’in 1967 savaşlarında ele geçirdiği topraklardan
tek taraflı olarak çekilmesini savunan
Telem adlı yeni bir parti kurdu.
Dayan’ın otobiyografisi The Story o f My
Life (Yaşamöyküm) 1976’da yayımlandı