İskender Bey   Arnavut beyi (? 1404-Laç t468). Arnavut beylerinden Yuvan Kastriyota’nın oğlu olan İskender Bey (asıl adı ٧٠٢#/’ Kastriyota’dır), Osmanlı sarayında yetişti. Yuvanil (Arnavutluk) sancak beyliğine (1437) getirilip, Osmanlı ordusunun savaşlarına batıldıktan sonra, yeniden hıris- tiyanlığa dönerek (1443), kendini Arnavutluk ve Epe؛- ros beyi ilan etti, üstüne gönderilen ©smanlı kuvvetle- rini yenip (1445), koruyucusu Napoli kral ölünce, ©s- manlılarla ...

İskenderiye   Mısır’ın başlıca limanı ve ikinci büyük kenti. Nil deltası- nın batı yanında, Maryut gölü ile Akdeniz arasındaki kı- yı şeridine 1,5 km’lik bir setle bağlı Eskiçağ’daki Pharos adacığı üstünde yeralan İskenderiye’nin nüfusu 3 17ه OOO’dir. Setin birbirinden ayırdığı Doğu ve Batı limanla- rından Doğu limanı, günümüzde yalnızca yatları barın- dırır; Batı limanıysa son dereçe işlektir. Akdeniz iklimi etkisindeki ...

heparin Memelilerin karaciğer, akciğer ve atardamarlarında bulunan pıhtılaşma önleyici madde. Heparin, akciğer am- bolisinin tedavisi ya da önlenmesi, böbrek hastalarına uygulanan hemodiyaliz işlemi ve açık kalp ameliyatları sırasında kan pıhtılaşmalarını önlemek için, toplarda- mar içine iğneyle verilerek kullanılır. Pıhtılaşma süre- cindeki birkaç evreyi engellemektedir.

Henze, Hans Werner Alman bestecisi (Gütersloh 1926). Yarım kalan müzik öğrenimini savaştan sonra tamamlayan Hans Werner Henze, Wolfgang Fortner, Darius Milhaud ve René Leibowitz’in öğrencisi oldu. Önce Schönberg’in etkisinde kalıp, dizisel tekniği benimsediyse de, çok geçmeden vazgeçerek, sıcak bir lirizmle çok yumuşak ve özgür bir anlatıma yöneldi. 1953’te İtalya’ya yerleşip, son yapıt­larında çağdaş devrimci akımlara (Özellikle Kübalılara) duyduğu yakınlığı dile ...

hentbol Yuvarlak bir topla oynanan takım sporu. 1900’e doğru Danimarka’da, futbolun örneksenmesiyle doğduğu sa­nılan ve hızla Avrupa’ya yayılan hentbol açık havada (on bir kişiyle; 1950’den bu yana ortadan kalkmıştır) ya da salonda (yedi kişiyle), en az 14 m x 28 m, en çok 20 m x 40 m boyutlarında bir alanda oynanır. 2 m yüksekli­ğinde, 3 m genişliğinde olan kaleler, ...

William Henry Henry, William burg 1836). Gazlar kimyasına ilişkin çalışmalar yapan William Henry, gazların çözünürlüğü konusunda, son­radan adının verildiği önemli bir yasa buldu (1803). Glasgow Üniversitesi’nde ders verip, bilinmeyen bir nedenden ötürü intihar etti.

Henry, Joseph ABD’li fizikçi (Albany, New York 1797-Washington 1878). Albany Akademisi’nde (1826) matematik ve do­ğa felsefesi, Princeton Üniversitesi’nde (1832) doğa ta­rihi dersleri veren, Ulusal Fen Akademisi başkanlığında (1868-1878) bulunan Joseph Henry, elektromıknatısın bobin göbeğine daha çok tel kangal sararak gücünü ar­tırabileceğini düşünüp (1829), teller birleştiği zaman kı­sa devre olduysa da, eşinin ipek çamaşırlarıyla telleri yalıtarak deneyi gerçekleştirdi. 1831’de 1 ton ...

Henry I İngiltere kralı (Selby 1069-Gisors yakını 1135). Fatih William l’in dördüncü oğlu olan Henry 1,1100’de tahta çıktı. Krallık ile kilise arasındaki unvan verme sorunuyla ilgili anlaşmazlığa çözüm getirip (1107), Normandiya’yı (1106) ve Blois kontluğunu (1119) ele geçirdi. Henry II İngilterekralı(LeMans 11 33-Chinon 1 189). Aniou kontu ve Normandiya dükü Geoffroy  Plantagenet ile Henry I Beauclerc’in kızı Mathilde’in oğlu olan, ...

DÜNYA, Güneş’in çevresinde dolanan dokuz gezegenden biridir. Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün ve Plüton olarak adlandırılan bu gezegenlerin Güneş’e en yakın olan ilk dördüne “ yerbenzeri gezegenler” denir. Çünkü üzerinde yaşadığımız gezegenin bir adı da Yer’dir ve öbür üç gezegenin boyutları, kütlesi ve dış yapısı bizim gezegenimize oldukça benzer. Gerçekten de, içlerinde en büyüğü Dünya olan yerbenzeri ...

Henri de Flandre et Hainault Doğu Latin imparatoru (Valenciennes 1174-Selanik 1216). Doğu Latin imparatoru olan (1204) ağabeyi Baudouin IX’la Dördüncü Haçlı seferine çıkan, ağabeyi Bulgar çarına tutsak düşünce (1205) naip, ağabeyi ölünce de imparator olan (20 Ağustos 1 206) Henri de Flandre et Hainault, Latin ve BizanslI din adamlarını uzlaştırmaya çalıştı, imparatorluğu savunup, Bulgarları Selanik (1207) ve Philippopolis’te (1208) yendi. Mikha- ...

Henri I Fransa kralı (? 1008-0rleans yakını, 1060). Babası Sofu Robert II ölünce tahta çıkan (1030) Henri I, krallığını ka­bul etmeyen kardeşi Robert’¡ Bourgogne’a sürdü. Kiev büyük prensi Yaroslay l’in kızı Anna’yla evlendi (1051). Anjou, Akitanya, imparator Heinrich III ve papa Leo IX’un kurdukları koalisyona karşı savaşıp, Heinrich lll’le yaptığı Ivois görüşmesinde (1056), Lorraine üstünde hak iddia etti. Ama Normandiya ...

Henie, Friedrich Alman anatomi bilgini (Fürth 1809-Göttingen 1885). Heidelberg (1844) ve Göttingen anatomi enstitülerinin yöneticiliğini yapan Friedrich Henie, anatomiyle ilgili birçok kitap yazdı. İnsan anatomisi ayrıntılarının bazıla­rına adı verildi: Kalp kası damarları arasında görülen Henie yarıkları; Henie bozuklukları; Henie kılıfı (sinir teli demetlerini saran katılgan dokudan pullu zar), vb.

Henie, Sonja Norveçli buz pateni şampiyonu (Oslo 1912-uçakta 1969). On yaşındayken bayanlar Norveç artistik pa­tinaj şampiyonu olan Sonja Henie, 1927-1936 arasında on kez dünya şampiyonu, 3 kez (1928, 1932, 1936) olimpiyat şampiyonu oldu. 1936’da profesyonelliğe geçip, birçok buz revüsünde çalıştı ve birçok filmde oy­nadı. Paris-Oslo arasında bir uçak kazasında öldü.

Hendek Savaşı Medineli müslümanlar ile Mekkeli müşrikler (Allah’a ortak koşanlar) arasında yapılan savaş (627). Kendilerini Medine’den süren müslümanlara kin besleyen yahudi Beni Nadiri kabilesiyle ittifak yapan Gatafan, Fezare, Ehabiş, Mürre, Eşca ve Süleym kabileleri, Hz. Muhammet’i ordusuyla birlikte Medine’den çıkarmak amacıyla savaş hazırlıklarına başladılar. Müslümanların keryanlarına yıpratma saldırıları düzenleyen müşrikler birliği, ayrıca, Hz. Muhammet’i Medine’ye 15 günlük uzaklıkta olan Dümet Ül-Cendel’e ...

Hench, Philip Showalter ABD’li hekim (Pittsburgh 1896-Ocho Rios, Jamaika 1965). Mayo kliniğinde asistanlığa başlayan (1923) Phi­lip Showalter Hench, romatizma hastalıkları kliniği baş­kanlığı (1926), Mayo vakfında ve Minnesota Üniversitesi’nde tıp profesörlüğü yaptı. Romatizma kökenli ek­lem iltihabının tedavisinde böbreküstü bezlerinin kabuk bölümünün salgıladığı hormonlardan (kortizon) yararlanan ilk hekim oldu ve bu buluşuyla 1950’de Nobel Tıp ve Fizyoloji ödülü’nü c. Kendall ve Tadeus ...

hemoglobin Bütün omurgalıların ve bazı omurgasızların alyuvarla­rında bulunan kırmızı pigmentli protein. Hemoglobinin bazı bitkilerde de varlığı saptanmış, ama işlevi aydınlatı­lmamıştır. Omurgalılarda hemoglobin kemik iliğinde üretilir ve dalakta yakılır. Demir gibi bazı bileşenleri yeniden işle­nerek, kemik iliğine geri taşınır. Hemoglobin iki bölüm­den oluşan bir proteindir: Sarmal bir zincir; bir demir ve porfirin bileşimi olan “hem”. Porfirin, ortasındaki bir boşluğun çevresinde, dört ...

hemlock Tsuga cinsinden 10 kozalaklı ağaç türünün ortak adı. Hemlock türlerinden 4’ü Kuzey Amerika’da, öbürleri Asya’nın ılıman kuşağında Himalayalar, Çin, Tayvan ve Japonya’da yetişir. Odunu çok değerli olan batı hem- lockunun (Tsuga heterophylla) boyu 60 m’yi gövde ça­pı 3 m’yi bulabilir. Doğu hemlocku (Tsugacanadensis), hemofili: Bk. kanama hastaliği. Batı hemlocku (T. heterophylla), çam ve selvi ağaçlarına benzeyen, yapraklarını dökmeyen bir ...

hematit Formülü Fe203 olan doğal demir III oksit. Hematit {kan- taşı da denir), en önemli demir filizidir. Başlıca demir filizi olan hematit, sık rastlanan, çoğunlukla kırmızı ya da kahverengi bir demir mineralidir. Metal parlaklığında, siyah, karmaşık, yan yana billurlar halinde de bulunabilir. Çoğunlukla ışıltılı bir donukluğu olan bu örnekler, oyularak, yüzük yapımında kullanılır.

Hemingway, Ernest ABD’li romancı (Oak Park, Illinois 1898-Ketchum, İda- ho 1961 ). Varlıklı bir hekimin oğlu olmasına karşın, üni­versite öğrenimi görmeyen Ernest Hemingway bir süre muhabirlik yapıp, Birinci Dünya Savaşı’nda İtalya’da gönüllü cankurtaran şoförlüğünde bulundu (Silahlara Veda [A Farewell to Arms, 1929] adlı romanını bu savaştan esinlenerek yazdı); savaş bitince Paris’e yerleşti. İlk şiir kitabı Three Stories and Ten Poems’i (üç ...

Hemedan İran’ın orta-batı kesiminde kent. Tahran’ın 290 km ka­dar güneybatısında, Elvend dağının kuzey yamacında, 1 830 m yükseltide yeralan Hemedan’ın nüfusu 272 499’dur. Tahran-Bağdat demiryolu hattı üstünde önemli birticaret merkezi olan kentte, dericilik, halıcı­lık, vb.el sanatları gelişmiştir.Sanayi,çevrede yetiştirilen tahıl ve meyvelerin işlenmesine dayanır. I.O. II. binyıla doğru kurulduğu sanılan (Tevrat’taki adı Ekbatana’dır), İ.O. VI. yy’da Keyhüsrev’in bir yazlık saray yaptırdığı ...