sesbilgisi Dilin sesçil öğelerinin ve sözlü bildirişim süreçlerinin in­celenmesi. Dilbilimin dallarından biri olan sesbilgisi (fo­netik de denir), kendi içinde üçe ayrılır: Seslerin üreti­mini, sesletim sırasında ses organlarının hareketlerini inceleyen söyleyiş sesbilgisi; havanın titreşimleriyle ak- tarılışı sırasında sesin fiziksel nitelikli özelliklerini (yük­sekliğini, sıklığını, yoğunluğunu) inceleyen fiziksel (ya da akustik) sesbilgisi; sesçil birimlerin (fonemler) algıla­nışını aydınlatmayı amaç alan işitim sesbilgisi.

seryum Lantanitler dizisinden kimyasal element. Simgesi Ce, atom sayısı 58, atom ağırlığı 140,12 olan seryum, lanta- nitlerin en bol bulunanıdır: Pek çok mineralde, özellik­le de monazitte ve bastnezitte bulunur. 1803’te birbir­lerinden habersiz olarak M. H. Klaproth ve J.J. Berzelius ile W. Hisingertarafından bulunmuştur. % 50 oranında öbür ender metallerle karıştırılmasından oluşan alaşım­dan, oksijen taşımacılığında kullanılan vakum tüpleri yapılır. SeS (fizyoloji) ...

servi Servigiller ailesinden, 12 türü bulunan kozalıklı ağaç cinsi. Akdeniz çevresi ülkelerinde yaygın biçimde yeti­şen servi (halk arasında selvide denir)cinsi (Bil. a. Cup- ressus) üyeleri, ceviz iriliğinde esmer kozalaklı, yüksek ağaçlardır; genellikle rüzgâr siperi olarak dikilirler. Odunlarından yapı sanayisinde ve marangozlukta ya­rarlanılır. Cinsin örnek türü servi ya da selvi (Cupressus sempervirens) uzun ömürlü, odunu hoş kokulu bir ağaçtır; ülkemizde Akdeniz ...

Suetonius

serval Kedigiller ailesinden yabankedisi türü. Afrika’da, Bü­yük Sahra’nın güneyinde kalan kesimde yaşayan serval W Serval (F. serval) son derece çevik ve hızlı koşabilen bir yabankjj&sidir. Çoğunlukla yerde koşarak avlanmasına karşın, ağaçlara da büyük bir ustalıkla tırmanır.     (Bil. a. Felis serval), ince uzun bedenli, uzun bacaklı, uzun boyunlu, küçük başlı, geniş ve dik kulaklı, kısa kuyruklu bir hayvandır. Erkeğinin ...

Suffolk

serum İçinden fibrinin ayrılmış olduğu kan plazması. Serumun başlıca bileşenleri, serum globülinleri ya da immünog- lobülinlerdir. İmmünoglobülinler, bedenin bağışıklık tepkisiyle ilişkili (Bk. BAĞIŞIKLIKBİLİM; BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ) proteinlerdir. Serum ayrıca, birçok tuz, gli­koz, aminoasitler ve hormonlar içerir. Tedavide kulla­nılan serumları üretebilmek için, kan plazması merkez- kaçlanarak, fibrin plazmadan ayrılır.

sufi

Suharto

sertlik Darbelere, çarpmalara, basınca dayanıklılık gösteren maddelerin niteliği. Bir maddenin sertliği, yabancı bir cismin çizmesine karşı gösterdiği dirençle belirlenir. El­mas, bilinen maddelerin en sert olanıdır ve bütün mad­deleri çizer;yalnızcakendi tozuylatıraşlampparlatılabi- lir. Bir cismin sertliği, taneciklerinin (atomlarının) mad­de içindeki fiziksel dizilişine bağlıdır; bu dizilişin de kimyasal bağlarla yakın ilişkisi vardır. Sözgelimi, elma­sın çok sert bir madde olmasının nedeni karbon atom­larının, düzenli ...

Sukarno

serotonin Organizmanın birçok dokusunda bulunan, sinir siste­mine özgü kimyasal aracı olarak etki gösteren amin. Formülü C,0 H,2N20 olan serotonin (5-hidroksitripta- min de denir), memelilerde sindirim sistemindeki hüc­relerde üretilip, hipotalamusta ve orta beyinde de bulu­nur. Özellikle organların uyarılmasında ve kan damar­larının daralmasında etkilidir. Bu nedenle, şoklara yol açar. İnce bağırsak kanserleri sonunda görülen bozuk­lukların (ishal, vb.) ortaya çıkmasında ve yarımbaşağrı- larında ...

Serkin, Rudolf______________________ AvusturyalI piyano virtüözü (Eger 1903-Guilford, ABD 1991). Daha 13 yaşındayken Mendelssohn’un bir kon­çertosunu yorumlayarak dikkatleri çeken Rudolf Ser­kin, 1920’den başlayarak Berlin’de konser piyanistliği yaptı. Çoğunlukla kemancı Adolf Busch’la (sonradan kayınbabası oldu) birlikte müzikaller çevirip, özellikle Beethoven’in müziğini yorumlayışıyla ün saldı. 1939’da ABD’ye yerleşti ve Philadelphia’da Curtis Ens- titüsü’nde ders verdi. 1968-1977 arasında da aynı kuru­mun yöneticiliğini yapıp, pek ...

Sukutra

serigrafi__________________________ Delikli dokuma gerilmiş bir çerçeveden oluşan şablon yardımıyla gerçekleştirilen baskı yöntemi. Serigrafide delikli dokuma (ipek, naylon kumaş ya da metal dalına) üstünde, basılacak resmi oluşturacak delikler açık bıra­kılıp, öbür deliklerin bir zamk çözeltisi ya da lakla tıkan­masıyla oluşturulan şablon, herhangi bir taşımalık (kâğıt, metal, plastik, cam, fayans, ağaç, vb.) üstüne aparatlanır. Kauçuk bir rakleyle sürülen mürekkep ya da boya, ...

suküre

serdarıekrem Osmanlı devletinde, padişahın katılmadığı seferlerde ordunun başına getirilen sadrazama verilen unvan. Ge­niş yetkilerle ordunun başına getirilen serdarıekrem, Divanı Hümayun kayıtları ile atama ve görevden alma defterlerini de yanında götürür, sefer süresince bütün atama, görevden alma, sürgün ve idamları, padişaha sormadan uygulardı. Serdarıekrem unvanı, Tanzi­mat’tan sonra da, asker sınıfından başkomutanlar için kullanılmıştır.

serçe Dokumacıkuşugiller ailesinden kuş türü. Dünyanın her yanında yaşayan serçe (Bil. a. Passer domesticus), yak­laşık 15 cm boyunda, kahverengi çizgili, erkeklerinde yer yer kızıl kahverengi ve siyah lekeler bulunan, göğüs bölümü kirli kremrengi bir kuştur. İnsana yakın bir hay­vandır ve genellikle evlerin çevresinde yaşar. Oyuklar­da ya da sık bitki örtüsü arasında, çeşitli bitkilerden der- ma çatma, kubbeli yuvalar yapar.

Sulavesi

Sulla, Lucius Cornelius