feane Şartlarının Seçimi
Kesme şartlarının (kesim hızı, ilerleme hızı, kesme derinliği) seçiminde belli bir sıra izlenir, önce kesme derinliği t saptanır. Eğer işleme payı bir pasoda kaldmlablliyorsa, kesme derinliği bu paya eşit alınır. Kesme derinliğini şunlar sınırlandırır: Takım tezgahı han* ket motorunun gücü, iş parçasının yeterince rijit olmaması, iş parçasının tezgaha yeterince güvenli şekilde bağlanmamış olması ve diğer etkenler. Bu şarüar altında her seferinde kesme derinliğini biraz daha azaltarak işleme payını birkaç pasoda kaldırmak gerekir. Kesme derinliği, her zaman için yapılan maklna işlemine bağlıdır, örneğin taşlamada işleme payı daima birkaç pasoda kaldırılır.
Saptanması gereken diğer eleman da ilerleme hızı * dır. ilerleme hızı takım tezgahının kapasitesine ve iş parçasının işlenmek iizere ne şekilde bağlanıp ayarlandığına bağlıdır- işleme hassasiyeti ve yü2ey kalitesi gibi işleme faktörleri, sadece özellikle çok yüksek sınıftan yüzey kalitesini gerektiren ince işlemelerde büyük önem taşırlar. İlerleme hızı için gerçek değerler takım tezgahının üzerindeki tablolardan seçilir.
i ve * değerlerini saptadıktan sonra v m/dak. kesme hızı değeri metal kesme’teorisinde verilen formüller yardımıyla hesaplanabilir. Aşağıdaki formül kesme derinliği ve İlerleme hızının bilinmesi halinde ekonomik yönden’en uygun kesme hızının hesaplanmasında kullanılır. ■ ■
burada C0 : işlenecek malzemenin cinsine, takım ömrüne; takım malzemesine, takım geometrisi ve ölçülerine, kesim şartlarına (kesme sıvısı kullanılıp kullanılmadığına v.b.) bağlı bir kat sayıdır^ (Tek uçlu yapıştırılmış plaketll karbidli takım ^ T15K6 sınıfından ve 60 dakikalık takım ömürlü—için; -döküm demir işlenirken (u : 0,88, sertleştirilmiş çelik işlenirken Cv :0,94 tür).x ve y : İş parçası malzemesinin, kesici takım malzemesinin ve işleme koşullarının değişmesine bağlı olarak değişen üs sayılardır (örneğin; gerilme direbci ot: 75 kg k / mm2 olan çeliği , T15K6 sınıfından tek uçlu yapıştırılmış plaketti kar-bidli takımla işleıken * : 0,18 y : 0,35 tir).
Kesme derinliği t, ilerieme hızı s ve kesme hızı v saptandıktan sonra yapılacak iş bu koşullar için gerekli gücün, takım tezgahının verebildiği gücü aşıp aşmadığını kontrol etmektir. f ‘
Bu amaçla gerekli güç kilovat cinsinden şu formülle hesaplanır:
Fjü,
N =p–kw
60×102
burada,Fj = Cy fa 0,75 kesme kuvvetidir.*
Şimdi kesim değişkenlerinin hesaplanmasını ve eldeki motor gücünün yeterliliğinin
kontrolünü isteyen bir örneği ele alalım: işlenecek mil 25 mm çapında» ae :75 kg k/mm3
gerilme direncinde ve Bhn 215 sertiiğindedir. Kesim işlemi, yapıştırılmış karbid uçlu T15K6 sınıfından bir takımla yapılacaktır. Kesme derinliği t: 2 mm ve ilerleme hızı s:0,33 mmI devir dir.
Kesme hızı T: 90 dakikalık takım ömrü için heseplanmaktadır (İlgili kat sayıların değerleri el kitaplarında verilen kesim bilgileri listelerinden alınmıştır). Buna göre
141 S
, v .as —r—A-:—=— = 185 m/dok.
0,18 0,35 *
2 x 0,33
Bundan sonra v kesme hızım esas alarak dakikada devir sayısını şu formüllehesaplara:
1000 v 1000x 185
– n –;- = .– 2357 d/d
it d 3,14 x 25
Bu işlemden sonra torııa tezgahının üzerindeki tablodan veya çalştarma «1 kitabından buna en yakın olan hızı (d/d) seçilir. (Bizim problemimizde 2400 d/d dır). Eğer hesaplanan devir sayısı ile tezgah üzerinde yazılı olan arasında çok büyük fark varsa kesme hızı v düzeltilir. (Bizim problemimizde buna geıek yok).
Cf kat say m çok kullanılan metaller için şu değerleri altr: Karbon çeliği için: 200, dövitle-bilir demir için: 100, gri (fond) demir dökümicin: 104.
Bundansonrada kesme tuvveti ve kesme için gerekli güç hesaplanır.
Fj = 191 x 2 x 0,330’75 = 168 kgk
168x 185
N = ———* = 3 kw.
6 60x 102
Takım tezgahı hareket motorunun kurulu gücü bilindiğine göre bunu gerekli etken güçle karşılaştırabiliriz.
Çok sayıda takımla işleme halinde kesim değişkenlerini seçerken, prensipte yukarıda belirtilen yöntem aynen uygulanır. Bununla beraber eğer kesim değişkenleri (kerim derinliği, kesme hızı, ilerleme hızı) yukarıdaki sıraya sıkı sıkıya uyularak saptanırsa toplam işleme süresinin çok fazla ohnası gibi güçlüklerle karşılaşılabilir. Eğer kesici takımlardan birisinin kesim işlemi diğerlerininkinden daha uzun sürüyorsa bu durum ortaya çıkabilir. Sonuç olarak operasyonda yer alan takımların hepsi kendilerine düşen kesimleri tamamlamadan operasyon bitirilemez. Buna bağlı olarak çok takımla İşleme halinde kesim elemanları “sınırlayıcı ” kesici takıma, yani kesim süresi en uzun olan takıma göre saptanırlar. ■ ,
Çok kesicili işleme operasyonunun dizaynı şu aşamalardan meydana gelir: (1) Kesici takımların, operasyon elemanları sırasına göre kesme şartlan hesaplanır. (2) Düzenin takım yerleştirmesi yapılır. (3) Son .akım şemasını; kesinleştirilmiş kesme şartlarını, düzenin üretim kapasitesini kapsamak üzere düzenin bir resmi çizilir. (4) özel takımlar varsa bunlar di-zayn edilir.
Çok kalemli torna tezgahlarında basit iş parçalarının işlenmesi için kullanılan çok kalemli düzenlerin hareketi basit olarak takım hareketleri şeklinde çizilirler.
Eğer çok mandrenli veya çok istasyonlu takım tezgahlarında çok takımlı düzen kullanılıyorsa, her istasyon (veya mandrende) işleme sürelerinin aynı ve olabildiğince kısa olması için çaba harcanmalıdır. Kesim boyunu azaltıp bazı takımların kesim değişkenlerini yeniden gözden geçirerek işleme süresi dengelenebilir. Bazan düzenin verimli bir şekilde dengelenmesine olanak vermeyen bazı operasyon elemanlarının işlemlerini ayn bir operasyon haline getirmenin çok daha yararlı olduğu görülür.
Çok takımlı düzenlerde takım ömrü 4—8 saat arsanda seçilmelidir, böylece, bir vardiyada takımı ya bir veya iki kez değiştirmek gerekir. Çaplan arasında büyük farkalar olan iş parçalarını işlerken ;ok takımlı düzende daha düzgün bir takım ömrü sağlayabilmek için karbid uçlu takımlar sadece büyük çapların işlenmesinde kullanılmalıdır. Küçük çaplı yüzeyler hava çeliği (HS8) takımlarla işlenmelidır. Eğer tezgah—takım—bağlama aparatı— iş parçası sistemi, yeterince rijit değilse ve çok sayıda tek uçlu takımın aynı anda iş yapması gerekiyorsa, kesme derinliğini ve ilerleme hızını azaltmak gerekir.
Aynı anda işleme yapan çok takımlı düzende (parça başına) standart zaman şu formül-lehasaplanır: