Hareket yasaları

Klasik mekaniğin en temel üç doğal yasası. Sir Isaac Nevvton’ın, Principia Mathematica (Matematiğin İl­keleri, 1686) adlı kitabında açıkladığı hareket yasa­ları, görelilik ve kuvantum olayları dışında kalan bü­tün güç, madde ve hareket etkileşimlerine temel oluşturur.

“Eylemsizlik (atalet) yasası” da denen Newton’in birinci hareket yasasının belirttiğine göre, hareketsiz duran ya da tekbiçimli doğrusal hareket yapan her­hangi bir cisim, dengelenmemiş bir dış gücün etki­sinde kalmadıkça durumunu sürdürme eğilimi taşır. Gerçekte bu, denge durumunun tanımıdır. Denge durumlarını inceleyen fizik dalına “statik” adı verilir. Maddenin hareket durumunu sürdürme eğilimine “eylemsizlik” denir.

Newton’ın üç yasası içinde en önemlisi ve en yararlısı olan ikinci hareket yasası, bir cisme uygula­nan dengelenmemiş güç ile cismin bu yüzden ka­zandığı ivme arasında ilişki kurar. Bu ilişkiye göre, bir cismi etkileyen dengelenmemiş güç, kendisiyle aynı yönde, kendisiyle doğru orantılı ve cismin küt­lesiyle ters orantılı bir ivme yaratır. Başka bir deyiş­le, güç, kütle ile ivmenin çarpımına eşittir: F = ma. Dolayısıyla, belli bir güç, küçük kütleli bir cismi, büyük kütleli bir cisimden daha çabuk hızlandırır. Benzer biçimde, uygulanan gücün iki katına çıkarıl­ması, kütlesi ne olursa olsun cismin ivmesini de iki katına çıkarır.

“Etki ve tepki ilkesi” de denen Newton’ın üçün­cü hareket yasasına göre, her etki (ya da güç), eşit güçte, ama karşıt yönde bir tepkinin (ya da karşıt gücün) doğmasına yol açar. Yani, başka bir cisim üstüne güç uygulayan bir cisim, her zaman bir tep­ki gücüyle karşılaşır. Tüfeğin geri tepmesi, füzenin itmesi ve çiviye vurulan çekicin geri sıçraması, tepki güçlerinden ileri gelen hareket örnekleridir.