İşleme Metodunun Seçimi
20.1. İşleme Metodunun Seçimi
En çok işlenen yüzey çeşidi döner parçaların yüzeyleridir. Bu parçaların uç kısımlarına ya alın tornası yapılır veya bu uç ahnlara punta delikleri açılır.
Bir kural olarak punta delikleri yerleştirme temel elemanı (referans yüzeyleri) olarak kullanılırlar, bu nedenle iş parçasının bütün yüzeylerinin işleme hassasiyeti, bu punta deliklerinin pozisyonlarına ve durumlarına bağlıdır. Punta delikleri, ya biri basit matkap ucu diğeri havşa matkabından meydana gelen tipik bir punta deliği takımıyla’ veya bunların her ikisini aynı gövde üzerinde bulunduran bir delme aletiyle açılır.
Punta delikleri; torna tezgahlarında, revolveri tornalarda, matkap tezgahlarında ve iki yönlü puntalama tezgahlarında açılır. En üretgen metot, kademeli işleme yapan yan otomatik boy tamamlama ve punta yuvası açma tezgahında dır. önce dip alınlar frezelenir ve sonra punta delikleri açılır.
İş parçası özel bir mengenede sıkıştınhr ve freze kafasına doğru itilir. Alınlan işlendik* ten sonra, iş parçası punta deliklerini açmak üzere delme mandrenine aktarılır. Tezgah yan otomatik saykılla çalışır.
Bu operasyonda yerleştirme temelele manian, kaba parçanın veya çubuk malzemenin (yuvarlak çütraklar v.b.) V yatağına yerleştirilen dış yüzeyleridir. Eğer kaba parçanın göbeği delikli ise, alınlan torna edilir, delikler işlenir ve bu ahnlara merkez delikli tapalar kapatılır veya iş parçası iki merkez delikli mandrene yerleştirilir. Bazı hallerde, delik iş parçasının uçlarında içe doğru pah kırdır ve bunlardan (yardımcı) işleme temel elemanı olarak yararlanılır.’Eğer gerekiyorsa bu pah kunhnış kısımlar sonraki işlemlerde kesilip atılır.
Döner yüzeyli bir parçanın (mil) dış yüzeyini kabaca işlerken işleme temel elemanı ola- ■ rak punta deliklerinin konik yüzeylerinden yaslanılır.
* Döner dış yüzeyler; ifadesi yerine “slindirik ” veya “dairesel” yüzeyler ifadeleri de kul-¡anılabilir ancak, bazı parçaların dış yüzeyleri tümüyle bir silindir yüzeyi meydana getirmeyebilir, örneğin iki paralel yaz frezelenmiş olabilip Bu tip istisnaları da kapsayabilmesi için “dönerdış yüzeyler” ifadesi kullanılmıştır. Ç.N. \
Mil tipi 1« parçalarının dış yüzlerinin kaba işlenmeleri (üretim tipine bağlı olarak ) ya normal torna tezgahlarında veya çok kalemli toma tezgahlarında yapılır.
İşleme süresini azaltmak için şu iki temel teknikten bitişi kullanılmalıdır; («) içlenecek boyu bölmek (b) işleme payım bölmek. Buna göre (a) Şekil 110—a da gösterilen Uç kademeli milin genel amaçlı toma tezgahında işlenmesi halinde hesaplanan £ kesme uzunluğu; Uç kademenin uzunlukları ( £’ + fi” + fi'”) İle toma kaleminin kesim için yaklaşma uzunluğu ve kalemin diğer uçtan uzaklaşma uzunluğu toplamına eşittir.
Uygun kalem bağlama aparatları (kalemlik) ve tek uçlu toma kalemleriyle donatılmış bir toma tezgahında aynı iş, daha önce hesaplanan uzunluğun üçte birikadar bir yol katedi-lerek yapılabilir. Çünkü her kalem sadece kenefi kademesini işleyecektir (Şekil 10ö-b) . Böylece temel işleme süresi üçte bire indirilmiş olacaktır. Kesme boyu nekadar çok sayıda kışıma bölünürse (operasyona aynı anda giren kalem sayısına bağlı olarak) temel işleme süresi de o ölçiide ««ıtıhmş olur. Temel işleme süresinin yanında elleme zamanı da azaltılmış (dur, çünkü, toma kalemini her kademe için ayn ayrı ayarlamaya gerek kalmaz (Torna kalemleri çoklu kalem bağlama aparatında kademeli olank dizilirler, radyal yönde kalemlerin uçlan atasındaki uzaklık kademelerin yan çaplan arasındaki farka eşittir).
Şekil 100—c de gösterilen kalın işleme paylı kaba mil malzemesi normal toma tezgahında birkaç paso verilerek toma edilir. Verilecek paso sayıiıni, kalemin ömrü ve torna tezgahının motor gücü etkiler. (Şekilde îj, 12 ve t3 derinlikleinde üç paso gösterilmektedir).
Eğer motor gücü yeterli olan bir torna tezgahında özel bir aparata bağlanmış çok sayıda toma kalemi varsa kesme sayısı veya paso bire indirilebilir. O halde verilen örnekte (Şekil 100—d) Uç kalem bütün işleme payını bir pasoda kaldırabilecektir. Kesme boyunda sadece küçük bir artış olacaktır. (8 + a)
Şekil—100. Kademeli bir milin, işlenecek boyunu bölerek toma edilişi ve düz bir ‘ milin işleme payını bölerek toma edilişi
Bazı halterde bütün işleme payı tek uçlu bir kalemle ve bir defada, fakat maksimum yükle işlenebilir. Bu durumda işleme payının bölünmesiyle; kalem üzerindeki yük azaltılmış kesme ve ilerleme hızı düzeltilmiş ve işleme süreci azaltılmış olur.