İŞLEMLERİN GRUP İŞLEME METOTLARI İÇİN
İŞLEMLERİN TİFLEŞTtRtLMELERİ ve GRUP İŞLEME METOTLARI İÇİN
ON BİLGİLER
. Makina parçalarının işlenen temel yüzeyleri şunlardır; iç ve dış döner yüzeyler; yasa yüzeyler, vida dişleri, kamalı miller, dişlilerde diş profilleri ve kanşık konturiu yüzeyler.
‘ Bu yüzeylerin işlenmeleri için bazan üretim (totemine bağh olarak sınırlamalar konulmuştur. Bu kuralı uygulamak için bütün makina parçalan; dizayn özelliklerine, boyutlarına, ağırlıklarına ve üretim işlemlerinin benzerliklerine göre çeşitli sınıflarda gruplandırıl-* Huşlardır. Buna tflem MühenditUği Stmflmdtrmm diyebiliriz.
İşlem mühendisliği sınıflandırmasının daha gelişmiş bir aşaman da imalât işlemlerinin tipleştirilm esidir, yani, verilen bir sınıf içerisindeki parçaların tamamının kapsayan tipik veyâ temel imalât işlemlerinin incelenmesi, araştırılmasıdır.
Böyle bir sınıflandırma; verilen sınıf içerisindeki parçaların imalâtına bir düzenlilik getirir, üretimin tipine göre işlemin değişik şekillerde uygulanabilme sayısını minimuma indirir, işlem planlaman çalışmalarına basit de olsa bir düzen getirir, güdüm zamanını azaltır, işlem dizaynının kalitesini yükseltir, teçhizat ve takımların tipik düzenlemeler ve standart üniteler esasına göre kullanılmalarını sağlar, ayrıca endüstrinin çeşitli dallarında uygulanan imalât tekniklerinin seviyelerini karşılaştırabilmek için ön bilgiler de sağlar.
İmalât işlemlerinin tipleştirilmesi düşüncesini ilk kez Prof .A i*. Jokokmky uygulamış parçaların işlem mühendisliği yönünden gösterdikleri özelliklerin sınıflandırılması tekniğini geliştirmiştir. Bu konuda birçok kitap yazmıştır.
Profjokolovsky ye göre bütün makina parçalan şu 15 grupta toplanabilir:
(l) miller, (2) manşon ve burçlar,(3) diskler, (4) eksantrik parçalar, (S) çapraz parçalar, (6) manivelalar, (7) levhalar, (8) kamalar, (d) destekler, (10) açılı parçalar, (11) gövdeler, (12) dişliler, (13) konturiu kamalar*, (14) sonsuz viöa-dişlisi, (15) küçük tesbit parçalan.
Düzenlediği imalat işlemi tipleşürmesinin ana prensipleri olarak Profüokeiavsky şu öneriyle çalışmasına başladılmalat işlemi parçamn; şekline ve boyutlarına, yüzeyinin ham*
• Çevredndeçeşitli girinti çıkıntılar olan, geometrik şekillere uymayan kamlar. ÇJ1. ‘ 206
¿yetine ve yüzey kalitesine, malzemesine, üretim hacmineve üretim olanaklara« (teçhizatın durumuna, eldeki takımlara vJ>.) bağlıdır.
lmal&t işleminin seçiminde ana etkenler olarak Prof JP5 Demyanuk şunlan listelemek- ■ tedir: makina parçasının boyuttan, üretim hacmi, kaba parçanın yapılış metodu, parçanın şekU.
Bir sınıflandırmanın esası olarak makina parçalanma şekillerini ve aynı koşullarda İş-lenebilirliklerini kabul ederek Prof. Demyanuk, 10 ton ağırhğınakadar olan orta boy maki-n«l«r için şu sınıflandırmayı yapmaktadır (yedi sınıf): (1) gövde tipi parçalar, (2)yuvarlak çubuklar, (3) delik silindirler, (4) diskler, (5) yuvarlak olmayan çubuklar, (^karmaşık şekilli küçük parçalar ve (7) tesbit parçalan.
Prof. Dr. A. Ya. Malkin, işlem mühendisliği sınıflandırman esasına göre belli şekil ve boyutlardaki makina parçalan için işleme temel elemanlarının tiplerini, sayılarını ve diziliş şualarını saptamış, aynı zamanda iş parçalarının şekil ve boyut benzerliklerine göre temel elemanlarının seçimlerini de Ur karala bağlamıştır.
Prof. Malkinin öngördüğü işlem mühendisliği sınıflandırması beş sınıftan meydaa gelmektedir: (1). simetri eksenleri boyunca delikleri bulunmayan ¿toylarının çaplarına oram
2 ‘v 20 arasında değişen döner gövdeli parçalar (Asimetri eksenleri boyunca boydan boya delik olan döner gövdeli parçalar (3) Paralel yasa yüzeyli, tek delikli ve hassas bir dış katlı veya aynı düzlem içerisinde iki delikli parçalar (4) kutu şeklinde parçalar (6) çok sayıda simetri eksenleri olan karmaşık şekilli parçalar.
Bu sınıflandırmanın, esası, parçanın dış hatlarının tipine bağlı olarak, şekil ve boyutlarına gönt çok kesin temel elemanlardan yararlanılmasıdır.
Yazar, simetri eksenleri aynı olan bütün yüzeylerin (konturiann) sağlam bir gönyeieme ve hizalama sağlamak amacıyla tek bir ayarlamada (veya aynı yerleştirme metoduyla) İşlenmeleri gerektiği yarsayımmdan hareket etmektedir. Aksi halde yerleştirme ve kenetleme hataları, olabilir..
Prof-SJP. Mitrofanov tarafından geliştirilen grup işlemesi metodu, imalat işlemlerinin tipleştirilmelerinde daha ileri bir adımdır. Bu metot, işlemenin donanımlarla birlikte; şekil, boyut aranılan hassasiyetlerine göre gruplandırılmış parçalar için dizayn edilmesi esasına dayanmaktadır. Bu donanımlar “entegre” veya “birleşik” diye adlandırılan parçalan veya’. grup (genellikle parçalar “ailesi” diye adlandırılır) içerisindeki bütün parçaların bütün elemanlarını bir araya getirip bağlamak için kullanılırlar. Her biri entegre parçadan daha basit olan gerçek parçalar, belli takımlar ve istasyonlar kullanılmaksam ve eğer gerekiyorsa küçük değişiklikler yapılarak entegre donanımla işlenirler.
Bilindiği gibi, bant üretiminin özünde yüksek üretim işleme tekniklerinin uygulanman vardır. Grup? işlemesi Jbu sistemin yığın üretiminde verimli bir şekilde uygulanmasını sağlar ve takım tezgahı kullanma kat sayumu arttmr. İşlenecek yüzeylerin kombinezonlanna (dış ve iç yüzeyler, dip yüzler, yassı yüzeyler vi>.), büyüklüklerine ve pozisyonlarına uygun olarak seçilen çeşitli tiplerde grup donanımlarının (takımların) kullanılmasıyla takun değiştirmek için gereken zaman azaltılır.
Yasa yüzeylerin işlenmesi için kullanılan bir grup donanımında; iş parçalarının, ya toptan veya sıralı olarak işlenmeleri için işlenecekbütün yasa yüzeyler aynı düzlem içerisinde olacak şekilde bir grup bağlama aparatına yerleş tiritirier.
Revolver tezgahlarda uygulanan grup ayarlamasından yararlanarak altıgen veya kare şeklindeki taretlerin* bir kısım pozisyonları bir grup iş parçasııy işlemek için kullanılırlar, Bazı pozisyonlar her iki grup için de kullanılabilir.
Çok milli matkap kafalarının basit matkap tezgahlarında kullarumalanyla şöyle bir gurup ayarlaması dizayn edilebilir; bir kısım iş mili bir ğnıp iş parçasını işlerken geri kalan iş milleri ikinci grup > için ayrılırlar.
Yukarıda anlatılan çeşitli işlem mühendisliği eğilimleri birbirleri ile uyum halindedirler. Çünkü; hepsinde amaç aynıdır, hepsi optimum imalat işlemini dizayn etmek ı’çjn prensipler geliştirirler, hepsi imalat mühendisliğinin genel teorisini daha da ileriye götürmek için çaba harcarlar.
Makina parçalarının temel yüzeylerinin işlenmesi için tipleştirilmiş metotlar daha sonraki kısımlarda anlatılmıştır. Tipik iş parçalarının işlenme- metottan da imalat işleminin tipleştirilmesindeki esaslara göre saptanmaktadır.
* Taret: Döner takım bağlama mekanizması. Dönertakım kafası.