Clairaut, Alexis Claude

Clairaut, Alexis Claude (d. 7 Mayıs 1713,
Paris – ö. 17 Mayıs 1765, Paris), gök
mekaniği ve diferansiyel denklemler alanlarındaki
katkılarıyla tanınan Fransız matematikçi.
Babası da bir matematikçi olan ve matematikteki
yeteneği çok küçük yaşta ortaya
çıkan Clairaut, henüz 10 yaşındayken matematikte
yetkinleşti, 13 yaşında da ilk bildirisini
Fransız Bilimler Akademisi’ne sundu. î
Beş yıl sonra da Bilimler Akademisi üyeliğine
seçildi. 1731’de, uzay eğrilerinin analitik
ve diferansiyel geometrisine ilişkin ilk
yapıt olarak kabul edilen bir kitap yayımladı.
1736-37’de, 1 derecelik meridyen yayını- î
nın ölçülmesi amacıyla Fransız matematikçi
Maupertuis öncülüğünde Japonya’daki Torne
bölgesine düzenlenen bilimsel geziye
katıldı. Bu gezi sırasında gerçekleştirilen
ölçümler, Yer’in biçiminin kutuplarda basık !
olduğunu öne süren Newtoncu görüşü doğ- j
ruladı. Clairaut’nun 1743’te yayımladığı ve |
akışkanların denge durumları ile dönel elipsoitlerde
kütleçekim özelliklerini incelediği
rianny, William Reid 28
Theorie de la figure de la terre (Yer’in
Biçimine İlişkin Kuram) adlı yapıtı, Newon’un
kütleçekimi yasasının yetkin bir
ıygulamasını oluşturdu. 1752’de yayımladığı
Theorie de la lune (Ay Kuramı) adlı
yapıtında, Ay’ın hareketini ve genelde üç
:isim problemini(*) inceledi. Çalışmalarında
diferansiyel denklemlere ilişkin önemli
katkılarda bulunan Clairaut’nun adı, bu
alanda günümüze, Clairaut diferansiyel
denklemi olarak bilinen v e /y aln ızc ay ‘nün
bir fonksiyonu olmak üzere,
y = x y ‘ + f( y ’)
biçiminde ifade edilen diferansiyel denklemin
yanı sıra, iki değişkenli herhangi bir
z = f(x,y) fonksiyonu için
| d 2Z = d !Z
■ dx dy sy dx
olduğunu belirleyen Clairaut teoremiyle
gelmiştir.
İngiliz gökbilimci Edmund Halley’in yaklaşık
75 yılda bir Güneş sisteminden geçeceğini
öngördüğü, kuyrukluyıldızın elips biçimli
yörüngesinde, Jüpiter ve Satürn’ün
kütleçekimi etkileriyle oluşacak değişimi
hesaplayarak, Halley Kuyrukluyıldızının
Güneş’e en yakın noktadan geçişini, bir
aylık bir yanılgı payıyla, Nisan 1759 olarak
belirleyen Clairaut’nun bu kestiriminin gerçekleşmesi,
Newton kuramının önemini ve
üçünü kesin bir biçimde ortaya koyan bir
aşarı olmuştur.