odundoku, k s î l e m olarak da bilinir, bitkilerdeki iletim sisteminin, su ve suda çözünmüş minerallerin köklerden yapraklara taşınmasında rol oynayan bölümü. Odundoku su iletimine uyarlanmış ince, uzun ve içi boş hücreleri kapsar; tipik odundoku elementleri arasında başlıca trake, trakeit, özekdokuhücreleri ve lifler sayılabilir. Odunsu bitkinin kök ve gövde sisteminin ana bölümünü odundoku oluşturur. Odundoku oluşumu ilk olarak ...

odundelen, Coleoptera (kınkanatlılar) takımının Bostrichidae familyasından böceklerin ortak adı. Kurumuş ağaçların içinde ya da ağaç kabuklarının altında yaşayan bu böceklerin uzunluğu genellikle 3-20 mm arasında değişir. En iri türlerinden olan ve Kuzey Amerika’nın batısında yaşayan palmiye odundeleni (Dinapate wrighti) ise yaklaşık 50 mm uzunluğundadır. Meyveağaçlarının dallarına ve asmalara girerek yollar açan Amphicerus bicaudatus üremek için kurumuş odunları yeğler. Scobicia declivis ...

odun yabanarısı, Hymenoptera (zarkanatlılar) takımının Siricidae familyasından böceklerin ortak adı. Tanımlanmış beş cinsi ve 60′ kadar türü vardır. Yalnız yaşayan bu yabanarılarının uzunluğu en çok 3,5 cm dolayında, vücudu silindir biçiminde, rengigenellikle mavi, kahverengi ya da siyahtır; birçoğu sarı benekler ya da bantlarla bezelidir. Karın bölümü önde göğüs bölümüne incelmeden bağlanırken arka uçta dikene benzer zehirsiz bir uzantıyla sonlanır. Başları ...

odun kömürü, odunun havasız ortamda ısıtılması ya da kısmen yakılmasıyla elde edilen grafit yapılı katışkılı karbon. Önceleri yüksek fırınlarda metal cevherlerinin indirgenmesinde ve bazı ilaçların üretiminde hammadde olarak kullanılan odun kömürünün yerini günümüzde büyük ölçüde kok kömürü ve doğal gaz almıştır; buna karşılık, barut yapımında ve metallere uygulanan doku sertleştirme işleminde halen odun kömüründen yararlanılır. Gene eskiden odun kömüründen üretilen ...

odun arısı, Hymenoptera (zarkanatlılar) takımının Xylocopidae familyasından böçeklerin ortak adı. Geniş bir coğrafi dağılım gösteren bu arılar bitkilerin gövdelerinde ya da ağaçlarda yuva yapar. Ceratina cinsinden türlerin uzunlukları yaklaşık 6 mm, vücutları metalik renktedir. Dişiler bitki gövdelerinde açtıkları oyukları çiçektozu ve yumurtayla doldurur. Bir sıra boyunca dizilen birkaç kuluçka odacığını ayıran ince duvarlar tükürükle karışık odun kırıntılarından yapılmıştır. Daha iri ...

odun, ağaç ve çalıların gövde ve köklerini oluşturan, lifli yapılı sert madde. Botanikteise bitkide su iletiminde rol oynayan ve destek görevi yapan dokular topluluğu (ksilem ya da odundoku) olarak tanımlanır. Yeryüzünde en bol bulunan doğal kaynaklardan biri olan odun, yenilenebilme özelliğinden ötürü kömür, petrol ve cevherler gibi öbür önemli kaynaklardan ayrılır. İlk insanlardan bu yana başta yakıt olmak üzere çok ...

Odum, Howard W(ashington) (d. 24 Mayıs 1884, Bethlehem yakınları, Georgia – ö. 8 Kasım 1954, Chapel Hill, Kuzey Carolina, ABD), ABD’li sosyolog. ABD’ nin güney eyaletlerindeki toplumsal sorunlar üzerine araştırmalarıyla tanınmış, Güney’deki sosyoloji eğitimine öncülük etmiştir. Güneyin bölgecilik anlayışını özellikle toplumsal planlama, ırk ilişkileri, sanat ve edebiyat aracılığıyla inceltmeye çalışmış, Siyahlara fırsat eşitliği tanınmasını savunmuştur. Worcester’daki (Massachusetts) Clark Üniversitesi’nde ünlü ...

Oduber Quirós, Daniel (d. 25 Ağustos 1921, San José, Kosta Rika), 1974-78 arasında Kosta Rika devlet başkanı. İkinci Cumhuriyet’i (1948) kuran cuntanın üyesi ve Ulusal Kurtuluş Partisi’nin (PLN) kurucularındandır. Dışişleri bakanlığı sırasında (1962-66) ABD yanlısı bir siyaset izlemiştir. San José’de hukuk öğrenimi gördükten sonra avukatlığa başladı. Daha sonra Montreal’deki McGill Üniversitesi’nde ve Paris’ teki Sorbonne’da öğrenimini sürdürdü. 1966 başkanlık seçiminde ...

Odria (Amoretti), Manuel A(polinario) (d. 26 Kasım 1897, Tarma – ö. 18 Şubat 1974, Lima, Peru), 1948-56 arasında Peru devlet başkanı. 1915’te askeri okulu, 1930’da da Harp Akademisi’ni bitirdi. 1946’da tuğgeneral olarak genelkurmay başkanlığına getirildi. Başkan José Bustamente döneminde içişleri bakanı ve emniyet müdürü oldu (1947). 1948’de bir darbeyle Başkan Bustamente’yi devirdi ve geçici olarak devlet başkanı ilan edildi. İlk ...

O’Dowd, Bernard Patrick (d. 11 Nisan 1866, Beaufort, Victoria – ö. 2 Eylül 1953, Melbourne, Avustralya), uzun yıllar kır baladlarının etkisinde kalmış Avustralya şiirine felsefi bir boyut kazandıran şair. Melbourne Üniversitesi’nde edebiyat ve hukuk okudu. Bir süre öğretmenlik ve kütüphanecilik yaptıktan sonra Avustralya Parlamentosu’na yasa tasarılarını ha zırlama görevini üstlendi. İlk şiir kitabı Dawnward? (1903) siyasal inançlarını dile getiriyordu. Bunu ...

Odovakar, o d o a k e r olarak da bilinir (d. y . 433 – ö. 15 Mart 493, Ravenna), İtalya’nın ilk barbar kralı. Batı Roma İmparatorluğu’ nu yıkmıştır. Skir ya da Rug kabilesinden bir Germen savaşçıydı. Skirlerle birlikte yaklaşık 470’te İtalya’ya girerek Roma ordusuna katıldı. Romalı komutan Orestes’in Batı Roma imparatoru Iulius Nepos’u devirmesine (475) yardımcı oldu. Kabile ...

Odoric (Po r d e n o n e l î ) (d. y. 1286, Villanova, Pordenone yakınları, Aquileia – ö. 14 Ocak 1331, Udine), Fransisken keşiş ve gezgin. Çin’e yaptığı gezinin öyküsü geniş ilgi uyandırmış, anlaşıldığına göre Sir John Mandeville’in ünlü kitabına kaynağı belirtilmeden aktarılmıştır. Odoric Udine’de keşişlik yemini ettikten sonra gönderildiği (y. 1316-18) Asya’da 1329’a değin kaldı. Anadolu’dan ...

Odontostomatida, Spirotrichia altsınıfından kirpikli tekhücreliler takımı. Genellikle organik maddelerin ayrışma oranının yüksek olduğu tatlı sularda görülen bu takım üyeleri yalnız yaşayan, gövdeleri yanlardan basıklaşmış, kama biçimli canlılardır. Tümsekli sırtlarını ve yanlarını kabuk gibi levhalar örter. Gövdelerindeki kirpikler seyrek ve körelmiştir. Yalnız ağız boşluğunda kaynaşarak levha biçimini almış kirpiklerin oluşturduğu sekiz membranel bulunur. Epalxella cinsinden türlerin ön bölümü öbür takım üyelerinin ...

odontolit, sa h t e t u r k u v a z olarak da bilinir, fosfat minerali apatitten oluşan kemik ya da diş fosili. İçerdiği viviyanit nedeniyle mavi renkli olan odontolit, turkuvazı andırır ve ancak kimyasal çözümlemeyle ayırt edilebilir. Ayrıca bak. apatit.

Odontoglossum, salepgiller (Orchidaceae) familyasından, büyük çoğunluğu Amerika’ nın tropik kesimlerindeki dağlık arazilerde yetişen 300 kadar orkide türünün oluşturduğu cins. Öbür cinslerdeki orkidelerle kolaylıkla çaprazlanabildiği için güzel çiçekli melezleri üretilen bu türlerin bir ya da daha çok sayıda yaprağı ve ilginç lekeli, rengârenk çiçekleri vardır.

O’Donnell, Manus (ö. 9 Şubat 1564, Lifford, Donegal, İrlanda), İrlandalı soylu. Babası Hugh Dubh O’Donnell’ın 1511 dolayında hacca gitmesi üzerine Tyrconnell’ın yönetimini üstlendi. Babasının dönüşünde de yönetimi sürdürmek istemesi nedeniyle aile içinde başlayan çatışmada O’Neill’lerin yardımıyla üstünlük sağladı. 1522’de Tyrconnel’a karşı saldırıya girişen Tyrone 1. kontu Conn Bacach O’Neill’in kuvvetlerini ani bir gece baskınıyla büyük bir yenilgiye uğrattı. O’Neill ailesiyle ...

O’Donnell, Hugh Roe, KiziL h u g h olarak da bilinir (d. y. 1572 – ö. 10 Eylül 1602, Simancas, İspanya), Kelt kökenli İrlanda krallarının sonuncusu. Daha 16 yaşındayken O’Donnell ve O’Neill ailelerinin İngiliz yönetimine karşı birleşmeşinden ürken İngiltere kral vekili Sir John Perrot tarafından tutuklandı. Kapatıldığı Dublin Şatosu’ndan Ocak 1592’de kaçmayı başararak O’Donnell ailesinin başına geçti. Öncelikle topraklarındaki İngiliz ...

Odon de Bayeux, k e n t k o n t u olarak da bilinir (d. y. 1036 – ö. Şubat 1097, Palermo), İngiltere kralı I. William’m (Fatih) üvey kardeşi. Babası Herluin de Conteville, annesi ise daha önce William’m babası Normandiya dükü I. Robert’in gözdesi olan Arlette idi. Ahlaki değerleri hiçe sayan davranışlarına karşın 1049’da üvey kardeşi tarafından Bayeux piskoposluğuna ...

oditoryum (Latince audire: “işitmek”), konferans, konser ya da tiyatro gösterilerinin yapılabileceği gibi düzenlenmiş büyük salon. Bir yanında sahne, bir yanında izleyiciler bölümü yer alır. İzleyiciler bölümü localar, balkonlar ve galeriden (en üst katta ayakta durulan balkon) oluşabilir. Daha iyi bir görüş sağlamak için oditoryumların zemini sahneye doğru eğimli ya da basamaklar halinde alçalacak gibi yapılır. Duvarlarda ve tavanda gizli olarak ...

Odinga, (Ajuma) Oginga (d. Ekim 1911, Sakwa, Doğu Afrika Protektorası), Kenya bağımsızlık mücadelesinin önderlerinden. Makerere University College’da öğrenim gördükten sonra bir süre öğretmenlik yaptı. 1957’de Yasama Konseyi’ndeki Afrikalı Seçilmiş Üyeler Örgütü’nün başkanlığına seçildi. 1950’lerin sonlarında Tom Mboya ve birkaç Afrikalı üye ile birlikte, İngiliz yönetimi tarafından ortaya atılan ve Siyahlarla beyazların yönetimde eşit olarak temsil edilmelerini öngören tasarıya karşı çıktı. ...